پرورش شتر در جنگل های دست کاشت

شتر با ویژگی‌های منحصر به‌فرد از حیوانات دیگر ممتاز می‌باشد، کم‌توقع و دارای حکمت، منفعت و ارزش‌های متعدد، استفاده چندمنظوره، نیرومند و مقاوم، تحمل و بردباری در مقابل تشنگی و گرسنگی از صفات خارق‌العاده این حیوان در بین چارپایان است.

در اثر بی‌توجهی به ارزش‌های این حیوان طی حدود ۵۰ سال گذشته از جمعیت آن کاسته شده است. جمعیت شتر در حوالی سال‌های ۱۳۳۷ و ۱۳۳۸، متجاوز از ۹۰۰هزار نفر بوده است، که در حال حاضر به حدود ۱۵۰هزار نفر رسیده است و با شرایط فعلی باز هم رو به کاهش است.

حدود ۷۵ درصد از شترهای جهان در کشورهای اسلامی پرورش داده می‌شوند و این در حالی است که ایران ازنظر پرورش شتر در دنیا مقام بیستم ودر آسیا رتبه هفتم را دارد، ولی ازنظر پتانسیل، عرصه توسعه و پرورش، امکان تولید کیفی و کمی گوشت و محصولات آن حایز اهمیت است و می‌تواند مقام بالاتری را بهتر از گذشته در دنیا کسب نماید.

به‌منظور توسعه و پرورش شتر از لحاظ کمی و کیفی و با رعایت حفظ مناطق بیابانی و محیط زیست کشور لازم است اقداماتی در این خصوص صورت پذیرد. برخورداری از قدرت عادت‌پذیری و استفاده شتر از این امکانات، سبب شده است تا به ضرورت توسعه و پرورش شتر در ایران و به‌خصوص در این مناطق بیشتر توجه شود.

شتر علاوه بر داشتن مقاومت ویژه در برابر گرما و کم‌آبی، دستگاه گوارش آن قابلیت بالایی را در استفاده و تبدیل علوفه‌های کم‌ارزش ازنظر مواد مغذی به مواد پروتئینی با ارزش مانند گوشت و شیر دارد.

باتوجه به وقوع خشکسالی ممتد در کشور، پرورش طیور و پرورش گاو با مشکل روبرو شده است، لذا پیشنهاد می‌شود با اجرای سیاست‌های راهبردی، مانند حفاظت نژادی، ایجاد تنوع زیستی در جنگل‌های دست کاشت مناطق بیابانی و توسعه آن، احیاء پوشش گیاهی مراتع مناطق خشک و نیمه خشک، بهبود مدیریت و اصلاح نژاد، توسعه صنایع تکمیلی و تبدیلی شتر و توسعه نسل شتر یک کوهانه در استان‌های بیابانی و کویری، توسعه نسل شتر دو کوهانه در استان‌های سرد سیر و معتدل کشور، گسترش فعالیت‌های بهداشتی در گله‌های شتر کشور و آموزش و سازماندهی شاغلین در بخش پرورش شتر به این اهداف دست یابیم و بتوانیم قسمتی از نیاز کشور به پروتئین حیوانی را از این طريق تامین نماییم.

همچنین نقش و جایگاه دستگاه‌های دولتی، غیردولتی و مردم باید به گونه‌ای درنظر گرفته شود تا ضمن آگاهی فزاینده بتوانند شرکت فعال و مسئولانه‌ای را در پرورش و توسعه شتر ایفا کنند و با تعلق خاطر و به دور از محدودیت و قوانین دست و پاگیر بوروکراسی اداری، با مدیریت و برنامه‌ریزی صحیح از مواهب الهی در مناطق بیابانی برای این هدف بهره‌مند شوند، تا شتر از سرگردانی نجات یابد و به‌عنوان دژی محکم و استوار در مقابله با بیابان‌زایی نقش‌آفرینی کند.

اهداف این طرح

– آگاهی به این واقعیت که محل زندگی شتر قلب بیابان و کویر است، لذا شناخت صحیح وضعیت زندگی شتر در این مناطق کمک می‌کند تا از اتهامات وارده به شتر باتوجه به سیستم چرایی که به نوعی موجب احياء منابع طبیعی و سلامتی محیط زیست می‌شود، پرهیز کنیم.

لذا نباید آثار تخریبی انسان را به شتر ربط دهیم، بلکه با مدیریت و برنامه‌ریزی صحیح در صدد جبران خسارات به منظور استفاده از پتانسیل‌های اقتصادی مناطق بیابانی و شتر باشیم.

– ایجاد تنوع زیستی در جنگل‌های دست کاشت مناطق بیابانی موجب کنترل و جلوگیری از زیان‌های ناشی از تک کشتی در تاغزارها و همچنین با توسعه این جنگل‌ها به این روش سبب جلوگیری از هزینه‌های سرسام‌آور دولتی در مقابله با بیابان‌زایی و نیز جلوگیری از خسارات در اثر سرگردانی شتر می‌شود، که در این رابطه زمینه همزیستی شتر با جنگل‌های دست کاشت، سیستم چرایی و گردشی به‌طور معقول انجام خواهد شد.

– چرای شتر در جنگل‌های دست کاشت دارای تنوع زیستی، از بروز هرگونه بیماری و عارضه‌ای در شتر جلوگیری می‌نماید به‌عنوان مثال در جنگل‌های دست کاشت تک کشتی موجب کچلی شتر در اثر تعليف آتریپلکس و ساییدگی دندان در اثر چرا در تاغزارها به‌دلیل سیلیس موجود در برگ تاغ عاید شتر می‌شود.

– جمعیت شتر به دلیل بی‌سامانی، رهابودن و فرستادن به کشتارگاه، نسبت به چند سال اخیر به‌شدت کاهش یافته است، لذا همزیستی شتر با جنگل‌های دست کاشت، یک کار حفاظتی و ذخیره ژنتیکی برای شتر است، برای تحقق آن لازم است واردات شتر غیربومی از خارج کشور به‌منظور تامین گوشت انجام شود تا شتر ایرانی بتواند به حد ظرفیت در تولید گوشت و محصولات برسد.

– اقتصادی کردن جنگل‌های دست کاشت مناطق بیابانی در کوتاه مدت و میان مدت در همجواری مناطق شهری، روستایی و عشایری، موجب رونق اکوتوریسم، اشتغال و درآمدهای جنبی مانند قالیبافی و صنایع دستی جوامع محلی با روش معیشتی و بینابینی می‌شود و در بلند مدت با فراگیر شدن طرح می‌توان به تجاری‌سازی و صادرات گوشت و محصولات شتر وسایر در آمدهای جنبی بعنوان درآمد ملی پرداخت.

– ارایه راهکار اساسی برای طراحی و تدوین برنامه‌های مدیریت مشارکتی برای توسعه و پرورش شتر با رویکردهای مذکور در مناطق بیابانی تا به‌صورت قانون درآید.