گلخانه‌های جدید خراسان جنوبی در مسیر ناهموار
طرح نهضت گلخانه‌ای در خراسان جنوبی اقدامی شاخص در بخش کشاورزی این استان پهناور بوده که با گذشت چند ماه از اجرای آن به دلایل مختلف با روند طولانی و کند همراه شده است.
به گزارش ایرنا سال‌ها مسوولان خراسان جنوبی در مورد کم‌آبی، کاهش نزولات آسمانی و آثار نامطلوب آن بر بخش کشاورزی استان در آینده نه چندان دور هشدار دادند، از طرفی به گفته کارشناسان، کشت‌های گلخانه‌ای در افزایش تولید محصول و کاهش مصرف آب بسیار حائز اهمیت است که در سال‌های گذشته مورد کم‌توجهی قرار گرفته بود.
کارشناسان معتقدند کشت‌های گلخانه‌ای از مزیت‌های فراوانی از جمله رشد تولید در واحد سطح، افزایش کیفیت محصول تولیدی، صرفه‌جویی در مصرف آب، استفاده از اراضی غیرقابل کشت با سیستم هیدروپونیک، وابسته نبودن تولید به شرایط محیطی، امکان بازاریابی مناسب و تنظیم برنامه کشت مطابق با نیاز بازار برخوردار است.
با این تفاسیر هنوز در استان کم‌آب خراسان جنوبی بیش از ۹۰ درصد منابع آبی در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و کشاورزی تا حدود زیادی به صورت سنتی و خرده مالک است.
همچنین تنها هشت مجتمع گلخانه‌ای در هشت شهرستان خراسان جنوبی فعال است و سطح زیرکشت گلخانه‌ای استان تا ابتدای سال جاری ۶۷.۵ هکتار با تولید سالانه ۱۱ هزار و ۵۰۰ تن بوده است؛ موضوعی که بارها مسوولان وزارت جهاد کشاورزی و استان نسبت به عقب بودن خراسان جنوبی در زمینه کشت‌های گلخانه‌ای واکنش نشان دادند.
همه این موضوعات در کنار هدف‌گذاری ایجاد اشتغال دست به دست هم داد تا با پیگیری مسوولان استان و حمایت وزارت جهاد کشاورزی، برنامه توسعه کشت‌های گلخانه‌ای در این استان مرزی با توجه به ۲ دهه خشکسالی و معضل کم‌آبی ضرورتی انکار ناپذیر تشخیص داده شود و در دستور کار قرار گیرد.
سال گذشته و نخستین بار همایش روز ملی روستا و عشایر (۱۵ مهر ۹۸) با حضور معاون اول رییس جمهوری و شماری از وزرا در خراسان جنوبی برگزار شد که در این همایش تفاهم‌نامه توسعه کشت‌های گلخانه‌ای بین استانداری و شرکت شهرک‌های کشاورزی ایران به عنوان نسخه‌ای برای توسعه هدفمند کشاورزی استان خراسان جنوبی امضا شد.
در قالب این تفاهم‌نامه احداث یک هزار هکتار کشت گلخانه‌ای با اعتبار ۱۹۰ میلیارد تومان در خراسان جنوبی در دستور کار قرار گرفت و از مجموع هزار هکتار، احداث ۷۰۰ هکتار شهرک گلخانه‌ای، ۱۵۰ هکتار مجتمع بارگاه زرشک، ۱۰۰ هکتار مجتمع دامی و ۵۰ هکتار شهرک شیلات در استان هدف‌گذاری شد.
اکنون با گذشت بیش از ۱۴ ماه از انعقاد این تفاهم‌نامه، زمزمه‌هایی از افزایش قیمت‌ها، بالا بودن نرخ تسهیلات، تامین نشدن وثایق بانکی، استقبال کم سرمایه‌گذاران بومی و سایر موارد به گوش می‌رسد که سبب روند کند و طولانی پروژه‌ها شده است.
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در این باره گفت: هرچند طرح توسعه گلخانه در استان کلنگ‌زنی شد اما کمی عقب هستیم چرا که ۲ بار فراخوان پیمانکار انجام شده اما پیمانکاران هنوز پای کار نیستند.
غلامرضا قوسی اعتبار نهضت گلخانه استان را ۱۹۰ میلیارد تومان اعلام و اضافه کرد: این رقم برآورد ۲ سال گذشته است که ارزش آن در حال حاضر ۶۰۰ میلیارد تومان معادل سه برابر شده است.
وی عنوان کرد: تسهیلات پرداختی به سرمایه‌گذاران طرح نهضت گلخانه‌ای استان سال گذشته هفت درصد بود و امسال به دلیل نبود یارانه مورد نظر به ۱۲.۵ درصد رسید اما با اعتباراتی که از محل تبصره ۱۹ دریافت می‌کنیم تسهیلات کم‌بهره پرداخت می‌شود.
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی تاکید کرد: با توجه به شرایط اقلیمی و آب و هوای خشک این استان باید برای افزایش بهره‌وری از آب؛ تولید را با مدیریت علمی دنبال کنیم.
افزایش سود تسهیلات و اعتبارسنجی وثایق بانکی
مشکل اساسی طرح نهضت گلخانه از نگاه مدیرعامل شهرک گلخانه‌ای محمدیه شهرستان خوسف، افزایش سود تسهیلات از هفت درصد به ۱۲.۵ درصد است.
جواد قاسمی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اعتبارسنجی وثایق توسط بانک را از دیگر مشکلات روند کند نهضت گلخانه در این استان بیان کرد و گفت: بانک کشاورزی وثایق را کمتر از آنچه هست کارشناسی می‌کند لذا اکثر سرمایه‌گذاران برای دریافت وام دچار مشکل می‌شوند چون باید ضامن معرفی کنند که در شرایط کنونی کمتر کسی ضمانت را قبول می‌کند.
وی افزود: نوسانات شدید و افزایش قیمت ساخت و ساز سبب شده تسهیلات در نظر گرفته شده جوابگوی اجرای طرح نباشد و از سویی با توجه به هزینه‌های بالای ساخت گلخانه در زمینه تولید با مشکل مواجه می‌شویم.
عضو هیات موسس انجمن گلخانه‌داران خراسان جنوبی تصریح کرد: با توجه به شرایط کنونی، هزینه‌کرد نسبت به تولید محصولات گلخانه‌ای بیشتر است و بهره‌بردار به سوددهی نمی‌رسد.
وی گفت: اکنون در شهرک گلخانه‌ای خوسف ۳۰ باب گلخانه فعال است و اراضی ۲۵ واحد نیز واگذار شده که برخی در مرحله ساخت اسکلت هستند و برخی سرمایه‌گذاران نیز امید دارند قیمت‌ها کاهش پیدا کند تا بتوانند عملیات اجرایی را آغاز کنند.
قاسمی افزود: هرچند قرارداد سه‌جانبه بین بانک، بهره‌بردار و شرکت شهرک‌های گلخانه‌ای منعقد می‌شود تا بانک اسکلت گلخانه را به عنوان ضمانت طرح قبول کند اما در اراضی محمدیه چون سند مشکل دارد این طرح هنوز اجرایی نشده است.
وی گفت: در ۲ ماه آینده احتمالا مشکل رفع شود اما زمین و سازه گلخانه که در رهن بانک قرار گیرد، بدون شک جوابگوی طرح نیست.
این سرمایه‌گذار بیان کرد: به هر گلخانه بین یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان تا یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان تسهیلات تعلق می‌گیرد که گلخانه ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان جوابگوی وثیقه است و مابقی باید وثایق ملکی تامین شود.
وی اظهار داشت: در جلسه‌ای که چندی پیش وزیر جهاد کشاورزی و مدیرعامل بانک کشاورزی در بیرجند داشتند، قرار شد نگاه بهتری به وثایق داشته باشند اما هنوز این مهم محقق نشده است.
عضو هیات موسس انجمن گلخانه‌داران خراسان جنوبی گفت: بانک کشاورزی استان نسبت به گذشته همکاری خوبی با متقاضیان احداث گلخانه داشته و شرایط سخت و استعلامات تا حدودی محدود شده است؛ اگر متقاضی مشکل وثیقه نداشته نباشد طرح وی تامین اعتبار می‌شود.
وی خواستار تسهیل شرایط تامین وثیقه توسط سرمایه‌گذار شد و گفت: چون روز به روز ارزش ملک و وثایق ملکی در حال افزایش است بانک در کارشناسی ملک نباید پایین‌ترین قیمت را لحاظ کند بلکه باید آن را از آنچه هست بیشتر کارشناسی کنند چون در هفت سالی که وثیقه در رهن بانک خواهد بود قیمت‌ها مدام در حال افزایش است.
قاسمی افزود: در جلسه‌ای که با رییس قوه قضاییه در بیرجند برگزار شد نیز این موضوع را مکتوب اعلام کردیم تا از طریق دادستانی موضوع بررسی و شرایط وثایق بانکی تسهیل شود اما تا این لحظه هنوز اتفاقی رخ نداده است.
وی بیان کرد: طرح نهضت گلخانه طرح خوبی است اما باید زمینه‌ای در نظر گرفته شود تا بهره‌بردار بومی یا غیربومی مشتاق سرمایه‌گذاری شود اما وقتی تفاوت بین پرداخت تسهیلات در این استان و استانی مانند تهران یا کرمان تنها ۲ درصد باشد سرمایه‌گذار در این وادی ورود نمی‌کند.
این سرمایه‌گذار گفت: حتی معتقدم باید هزینه‌هایی مانند آب، برق و حامل‌های انرژی برای بهره‌بردار یک تا ۲ سال رایگان باشد تا برایش انگیزه ایجاد شود.
وی اظهار داشت: از طرفی با توجه به اینکه خراسان جنوبی در زمینه سرمایه‌گذاری داخلی ضعیف است و افراد بومی قدرت ریسک پایین‌تری دارند لذا باید شرایطی مهیا شود و تسهیلات فوق‌العاده کم‌بهره با درصد پایین در اختیار سرمایه‌گذار قرار بگیرد و بعد از اینکه فرد به تولید رسید، سود تسهیلات محاسبه شود در حالی که بانک ابتدا سود تسهیلات را کسر می‌کند.
مدیرعامل شهرک گلخانه‌ای محمدیه شهرستان خوسف عنوان کرد: متاسفانه اکثر مشکلات مربوط به طرح نهضت گلخانه‌ای در استان مربوط به خارج از استان و کشوری است لذا در استان قابل پیگیری نیست.
وی گفت: طرح نهضت گلخانه‌ای به واسطه پیگیری مدیریت عالی استان از سال قبل در استان آغاز شد و اکنون بعد از چند ماه هنوز طرح عقب است لذا بهتر بود قطعات اراضی به صورت رایگان در اختیار سرمایه‌گذار قرار می‌گرفت نه اینکه برای سه هزار متر زمین ۸۰ میلیون تومان دریافت شود.
قاسمی گفت: شهرک گلخانه‌ای محمدیه قدمت ۱۲ ساله دارد در حالی که اکنون در حال تکمیل ظرفیت است علاوه بر این ۱۵ هکتار زمین در حاشیه مجتمع گلخانه‌ای قرار بود در اختیار شهرک قرار بگیرد اما منابع طبیعی اراضی را واگذار نکرد.
وی افزود: خراسان جنوبی همیشه با استان‌هایی مانند مازندران، گیلان و گلستان مقایسه می‌شود لذا مراتع برای پروژه‌های مهمی مانند احداث گلخانه واگذار نمی‌شود در صورتی که وقتی قرار است فردی در بیابان سرمایه‌گذاری کند مسوولان باید نگاه ویژه‌تری داشته باشند.
انتظار طولانی مدت برای دریافت تسهیلات
یکی دیگر از سرمایه‌گذاران گلخانه در خراسان جنوبی هم گفت: اکثر متقاضیان و سرمایه‌گذاران درخصوص دریافت تسهیلات با مشکل مواجه‌اند که چند ماه است در انتظار پرداخت وام توسط بانک هستند.
مهدی رحیمی با بیان اینکه منابع دیر در اختیار بانک قرار می‌گیرد و این موضوع متقاضیان را نیز معطل کرده است اظهار داشت: پنج ماه است در انتظار دریافت وام هستم، بخشی از تجهیزات و وسایل را خریداری کرده‌ام و برای خرید بخشی دیگر نیز منتظر آزاد شدن وام هستم.
وی از بالا بودن نرخ سود تسهیلات گلخانه گلایه کرد و افزود: برای فرد مبتدی که کسب و کار را با تسهیلات آغاز می‌کند نرخ ۱۲.۵ درصد اصلا قابل قبول نیست و بدون شک با مشکل مواجه خواهد شد.
رحیمی عنوان کرد: طرح نهضت گلخانه‌ای در استان از لحاظ اشتغالزایی و توسعه گلخانه با توجه به کمبود منابع آبی، طرح بسیار خوبی است به شرطی که شرایط برای متقاضیان تسهیل و چرخه اداری کوتاه‌تر شود.
یکی دیگر از سرمایه گذاران طرح نهضت گلخانه‌ای نیز گفت: افزایش قیمت‌ها و گرانی حاکم بر بازار سبب شده هزینه‌های ساخت و ساز و تامین تجهیزات گلخانه سرسام آور شود.
مهدی ایوبی افزود: یک سال پیش زمین برای احداث گلخانه به من واگذار اما بعد از مدتی مشخص شد اراضی مربوط به نیروهای مسلح است و مجبور شدیم قطعه و سازه‌ها را جابه جا کنیم که وقت زیادی را از ما گرفت.
وی بیان کرد: اکنون با توجه به گرانی اجناس مجدد کار را تعطیل کرده‌ایم و به امید کاهش قیمت‌ها هستیم.
این سرمایه‌گذار گفت: برای احداث گلخانه، خانه‌ام را فروختم و با توجه به نرخ بالای تسهیلات سعی کردم از وام استفاده نکنم در غیر این صورت برای بازپرداخت تسهیلات باید ماهانه ۳۰ تا ۵۰ میلیون تومان درآمد داشته باشیم.
وی یکی از دلایل روند کند طرح نهضت گلخانه در خراسان جنوبی را سنگ‌اندازی ادارات در روند دریافت مجوزها و استعلامات دانست و گفت: سرمایه‌گذاران باید برای دریافت مجوزها و استعلامات کفش آهنی به پا کنند.
افزایش قیمت و هزینه‌ها عامل کندی طرح است
تاثیر افزایش قیمت و هزینه‌ها بر روند اجرای طرح نهضت گلخانه، موضوعی است که مدیر شعبه شرکت شهرک های کشاورزی خراسان جنوبی هم آن را تایید کرد و گفت: یکی از مشکلات عمده این طرح در استان افزایش هزینه‌های زیرساخت‌ها و کاهش استقبال پیمانکاران است.
مهدی سورگی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: با توجه به افزایش هزینه‌ها شاهد استقبال کم پیمانکاران و ورود سرمایه‌گذاران به طرح نهضت گلخانه در استان خراسان جنوبی هستیم.
وی گفت: استقبال کم پیمانکاران به ویژه پیمانکار بومی، ورود نکردن سرمایه‌گذار و طولانی شدن بازه انتخاب مشاور و پیمانکار از مشکلات اصلی تاخیر در اجرای طرح نهضت گلخانه در خراسان جنوبی است.
مدیر شعبه شرکت شهرک‌های کشاورزی خراسان جنوبی اظهار داشت: مجموع اعتبار این طرح ۱۹۰ میلیارد تومان بوده که تاکنون ۱۰۰ میلیارد تومان محقق شده و در زمینه پیشرفت پروژه از لحاظ اعتباری از پیشرفت ۵۵ درصد برخوردار است.
وی تصریح کرد: تاکنون با ۱۰ پیمانکار قرارداد منعقد شده است که در حوزه زیرساخت شهرک‌های گلخانه‌ای شهرستان‌ها فعال هستند همچنین ۳۱ مشاور مختلف نیز در این حوزه فعالیت دارند.
سورگی با بیان اینکه زیرساخت‌های پنج شهرک از جمله معابر و گازرسانی برای انتخاب پیمانکار بارگذاری شده است گفت: تاکنون پیمانکار شهرک گلخانه شهرستان‌های نهبندان، خوسف، سرایان و سربیشه انتخاب و تعیین شده است.
وی ادامه داد: برای شهرک گلخانه شهرستان زیرکوه با اینکه چهار مرتبه فراخون انجام شده اما هنوز پیمانکار مشخص نشده است.
مدیر شعبه شرکت شهرک‌های کشاورزی خراسان جنوبی گفت: تاکنون چهار مورد حفاری چاه نیز در شهرستان‌های مذکور نهایی شده که ۲ مورد انجام شده و یک مورد در مرحله انتخاب پیمان است، یک مورد نیز پیمانکار مشخص شده است.
وی با بیان اینکه از مجموع پیمانکاران ۵۰ درصد بومی و مابقی غیربومی هستند گفت: مطالعات پنج شهرک به مساحت ۲۵۰ هکتار نهایی شده است و از مرحله انتخاب مشاور عبور کرده‌ایم.
سورگی افزود: پیشرفت مجموع پروژه‌ها از لحاظ اعتباری ۵۵ درصد، به لحاظ اجرایی در شهرک‌هایی که آغاز شده ۲۵ تا ۳۰ درصد و میانگین پیشرفت کل مطالعات نهضت گلخانه‌ای ۶۰ درصد است.
منابع مالی در تفاهم‌نامه‌ها مدنظر باشد
معاون اعتباری بانک کشاورزی خراسان جنوبی هم گفت: طرح نهضت گلخانه‌ای تفاهم‌نامه‌ای بود که امضا شد اما بحث منابع مالی در تفاهم‌نامه‌ها مهمترین شاخصی است که باید مدنظر باشد.
جواد غنچه افزود: بدون شک هر طرح، اقدام یا پروژه‌ای که قرار است انجام شود ابتدا باید موضوع تامین منابع مالی آن مشخص و تعیین شود.
وی پرداخت تسهیلات در زمینه گلخانه و پرورش ماهی در قفس را اولویت نخست بانک کشاورزی عنوان کرد و گفت: بانک کشاورزی، دولتی است و محل منابع این بانک بدون شک پول و منابع مالی مردمی است که در قالب تسهیلات پرداخت می‌شود.
معاون اعتباری بانک کشاورزی خراسان جنوبی اظهار داشت: با توجه به اینکه در تسهیلات طرح نهضت گلخانه مهم این است که از نرخ سود و بهره مناسبی برخوردار باشد، نیاز به مساعدت دولت داریم و صندوق توسعه ملی یکی از ارکانی است که منابع آن در اختیار بخش کشاورزی قرار می‌گیرد.
وی افزود: هرچند در سفر وزیر جهاد کشاورزی به استان موضوع اختصاص اعتبار مطرح شد و با وجود پیگیری‌های متعدد مسوولان استان اما منابع لازم در قالب اعتبارات دولتی در اختیار بانک کشاورزی قرار نگرفته است.
غنچه گفت: اعتباراتی که در سال جاری برای طرح‌های گلخانه‌ای پرداخت می‌کنیم تلفیقی از اعتبارات بانک و صندوق توسعه ملی است و در نیمه اول سال اعتبارات بند الف تبصره ۱۷ و نیمه دوم سال نیز اعتبار بند الف ماده ۵۲ را دریافت کردیم که از محل منابع بانک و صندوق توسعه ملی تسهیلات به متقاضیان پرداخت می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه ابتدا باید صندوق توسعه ملی برای برداشت رضایت بدهد افزود: در سفر وزیر جهاد کشاورزی قول پرداخت ۴۵۰ میلیارد تومان اعتبار ویژه خراسان جنوبی مطرح شد اما مجموع اعتباری که در نیمه دوم سال برای ۱۱ منطقه کم‌برخوردار کشور اختصاص یافته ۴۰۰ میلیارد تومان بوده که یک سوم توسط خراسان جنوبی جذب شده است.
غنچه گفت: یکی از شاخص‌های مهمی که سبب شده اعتبار کم تخصیص پیدا کند، افزایش هزینه است به عنوان مثال در گذشته طرحی با تسهیلات پایین اجرا می‌شد اما اکنون باید چندین برابر تسهیلات دریافت کند لذا اگر اعتبارات به همان نسبت نیز چند برابر نشود جوابگوی متقاضیان نخواهد بود.
وی با بیان اینکه طرح‌های گلخانه‌ای هزینه‌بری بسیار زیادی دارد افزود: ۲۲ آذر امسال ۵۵ طرح گلخانه‌ای در بانک کشاورزی مصوب شد که تاکنون ۳۰ طرح با مساحت ۶.۲ هکتار و مبلغ ۱۷۵ میلیارد ریال پرداخت شده است.
معاون اعتباری بانک کشاورزی خراسان جنوبی بیان کرد: هفته گذشته هزار و ۶۲۱ میلیارد ریال اعتبار به استان تخصیص یافت که در هفته‌های آینده نیز بخشی از تسهیلات طرح‌ها پرداخت می‌شود و میزان قراردادها تغییر خوبی خواهد داشت.
وی درباره مشکلات مطرح شده درخصوص وثایق بانکی گفت: تسهیلات گلخانه‌ای از عددهای درشتی برخوردار است اما خط مشیی و دستورالعمل‌های بانک برای ما مشخص شده است.
غنچه عنوان کرد: ضروری است فردی که وارد این گونه فعالیت‌ها می‌شود ابتدا اهلیت داشته باشد و اینکه بتواند ضمانت و وثایق را تامین کند، مهم است چون ۲۰ درصد طرح توسط مجری باید تامین اعتبار شود.
وی افزود: براساس دستورالعمل‌های بانک کشاورزی می‌توانیم بخشی از طرح گلخانه را به عنوان وثیقه در رهن بانک قرار دهیم و مابقی وثیقه ارزشمند مورد نیاز است.
وی با بیان اینکه مهمترین شاخص پرداخت تسهیلات، وثایق بانکی هستند گفت: قیمت املاکی که برای وثیقه به بانک معرفی می‌شود توسط چند نفر خبره براساس قیمت‌های نرخ قابل خرید و فروش منطقه کارشناسی می‌شود.
معاون اعتباری بانک کشاورزی خراسان جنوبی افزود: متقاضیانی که معتقد هستند کارشناسی ملک با قیمت پایین کارشناسی می‌شود می‌توانند اعتراض کنند تا گروه‌های خبره دیگری برای کارشناسی ملک ورود کنند.
وی بیان کرد: بدون شک برای یک ملک شاید نظرهای متفاوتی وجود داشته باشد اما سعی بر این است براساس سمت و سوی منطقه قیمت‌گذاری شود، افرادی که قیمت را کارشناسی می‌کنند چون منافع مردم در میان است باید وظیفه خود را به درستی انجام دهند.
