«مرغ ایرانی» | اندکی بعدتر، “مقاومت آنتی‌بیوتیک” کشنده‌تر از “سرطان”/ «مرغ درشت» نخورید
استادتمام علوم پزشکی: با ادامۀ روند فعلی، تا سال ۲۰۵۰ میلادی مقاومت آنتی‌بیوتیکی معضلی کشنده‌تر از سرطان خواهد بود و سالانه بیش از ۱۰میلیون نفر قربانی خواهد گرفت.
دکتر علی کرمی، استادتمام دانشگاه علوم پزشکی بقیةالله(عج)، چهره‌ای شناخته‌شده است، علاوه بر جایگاه و وزن علمی، او را از فعالیت‌ها و دغدغه‌های اجتماعی‌اش، در حوزه‌هایی همچون سبک زندگی و مخالفت با تجاری‌سازی محصولات مشکوک تراریخت می‌شناسیم.
این شخصیت برجستۀ علمی، معتقد است، با روند فزایندۀ مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در جهان، طی دو تا سه دهۀ آینده، پدیدۀ «مقاومت آنتی‌بیوتیکی» حتی از سرطان هم قربانی بیشتری خواهد گرفت. این پدیده ممکن است بر اثر مصرف مستقیم، یا ناشی از مصرف غیرمستقیم ــ برای مثال مصرف بیش از حد مرغ‌های درشت ــ باشد، که با فشار دارو و به‌صورت مصنوعی و بیش از حد پروار می‌شوند، بر همین اساس مصرف مرغ‌های به‌اصطلاح «سایز» ــ کمتر از ۱.۷کیلوگرم ــ یکی از عوامل سریع جلوگیری یا کاهش این مشکل است که به خانواده‌ها توصیه می‌شود.
این فوق‌تخصص زیست مولکولی و مهندسی ژنتیک، در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم تصریح کرد: پژوهش‌های متعدد نشان می‌دهد با ادامۀ روند فعلی، تا سال ۲۰۵۰ میلادی مقاومت آنتی‌بیوتیکی معضلی کشنده‌تر از سرطان خواهد بود و سالانه بیش از ۱۰میلیون نفر قربانی خواهد گرفت.
این استاد برجستۀ علوم پزشکی در پاسخ به اینکه «علت توسعۀ مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها چیست؟ و آیا از حیوانات به انسان‌ها منتقل می‌شود؟» خاطرنشان کرد: مهمترین علت مقاومت به آنتی‌بیوتیک‌ها، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های مشابه و طولانی‌مدت در غذاهای دام و طیور است.
وی ادامه داد: طی دهه‌های اخیر، افزایش بی‌رویۀ مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها سبب گسترش ژن‌های مقاوم و در نتیجه افزایش مقاومت آنتی‌بیوتیکی باکتری‌ها شده، و همین پدیده کارایی داروها را کاهش داده است.
کرمی با ارائۀ یک مثال و با اشاره به عادت غذایی پر از پروتئین اروپایی‌ها گفت: سالانه هر اروپایی به‌طور متوسط ۱۰ کیلو گوشت گاو، ۲۲ کیلو گوشت پرندگان و ۳۱ کیلو گوشت خوک مصرف می‌کند. اروپایی‌ها گوشت را دوست دارند، غافل از اینکه نیمی از آنتیبیوتیکهایی که در اروپا تولید می‌شود به مصرف دام و طیور اختصاص دارد، همین حجم بالای استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها، جزو علت‌های اساسی مقاومت آنتی‌بیوتیکی است.
وی اضافه کرد: زمانی که مرغی را می‌شویید، دستانتان به باکتری‌های مقاوم موجود در گوشت مرغ آلوده می‌شود. اگر دستانتان را نشویید و بعد مثلاً کاهو خرد کنید، باکتری‌ها از مرغ به کاهو منتقل می‌شود و زمانی که کاهو را می‌خورید باکتری وارد بدنتان خواهد شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیةالله معتقد است: بدترین حالت این خواهد بود که مقاومت نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها به حدی برسد که دیگر هیچ آنتی‌بیوتیک جدیدی نداشته باشیم، در این صورت همۀ ما درمعرض ابتلا به عفونت‌هایی خواهیم بود که ۳۰ سال پیش با یک آنتی‌بیوتیک ساده از بین می‌رفت. ممکن است تا دو دهۀ آینده برای همان عفونت ساده هیچ آنتی‌بیوتیک مؤثری وجود نداشته باشد.
وی در ادامه با اشاره به سهم قابل‌توجه افزودنی‌های خوراکی آنتی‌بیوتیکی در صنعت پرورش طیور، برخی از آنتیبیوتیکهایی را که بهعنوان مکمل خوراکی در صنعت طیور استفاده می‌شود به این ترتیب برشمرد: پنی‌سیلین، نئومایسین، اریترومایسین، کلرتتراسایکلین، اکسی‌تتراسایکلین، استرپتومایسین، کلرامفنیکل و فلوروکوئینولون.
کرمی تأکید کرد: در بسیاری از کشورهای پیشرفته در مورد باقیماندۀ سموم یا آنتی‌بیوتیک‌ها در فرآورده‌های غذایی، قوانین بسیار سخت‌گیرانه‌ای وجود دارد، چراکه مطالعات روشن کرده است که مصرف نادرست و بیش از اندازۀ آنها، مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها در انسان را بیشتر می‌کند.
وی با تذکر اینکه در سال‌های اخیر عفونت‌ها و بیماری‌های مقاوم به درمان‌های دارویی به‌شدت افزایش داشته است، ادامه داد: بر مبنای حجم فروش آنتی‌بیوتیک دامپزشکی از طریق گزارش‌های عمومی در ۳۸ کشور، پیش‌بینی می‌شود که حجم آنتی‌بیوتیک‌ها در ایران در سال ۲۰۳۰ بیش از ۲۳۵ هزار تن باشد. این آمار در کشورهای متفاوت موجود است. بسیاری از کشورهای اروپایی مانند آلمان و دانمارک و سوئد مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها را بهعنوان افزودنی و محرک رشد در خوراک طیور کاملاً یا تا حدود زیادی ممنوع کرده‌اند. البته بسیاری از این ترکیبات در آمریکا ممنوع نشد ولی در اتحادیۀ اروپا ممنوع شد.
وی همچنین درخصوص بروز مشکلات زیست‌محیطی ناشی از آنتی‌بیوتیک‌ها نیز خاطرنشان کرد: استفادۀ روزافزون از آنتی‌بیوتیک‌ها بهعنوان افزودنی‌های خوراکی در دام سبب بروز مشکلاتی در زمینۀ آلودگی محیط نیز شده است. علاوه بر دفع باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌ها همراه با فضولات حیوانات، حدود ۷۵درصد از آنتی‌بیوتیک‌های افزوده‌شده به خوراک دام‌ها می‌تواند از طریق ادرار و مدفوع حیوانات دفع و وارد محیط شود.
این استاد برجستۀ علوم پزشکیاضافه کرد: تعداد زیادی از آنتیبیوتیکهایی که در سطوح پایین‌تر دوز درمانی بهعنوان افزودنی غذایی استفاده می‌شوند مانند کوئینولون‌ها، ترکیباتی بسیار مقاوم در برابر تجزیه هستند، به این معنی که اثر چنین آنتیبیوتیکهایی بر جمعیت‌های باکتریایی موجود در اکوسیستم‌های خاکی و آبی همچنان قوی و بدون تغییر باقی می‌ماند. سویه‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک موجود در مدفوع همراه با آنتی‌بیوتیک‌های غیرقابل تجزیه که در مدفوعوجود دارند، می‌تواند اثر منفی بسیار بزرگی بر سیستم‌های زیست‌محیطی داشته باشند، در این زمینه باید توجه داشته باشیم که تعداد دام‌های اهلی در بسیاری از کشورها حدود ۲ تا ۳ برابر جمعیت انسانی است.
وی ادامه داد: مقاومت به اکسی‌تتراسایکلین در انسان که در نتیجۀ مصرف گوشت حیوانات ایجاد شد، منجر به محدودیت یا ممنوعیت استفاده از افزودنی‌های خوراکی آنتی‌بیوتیکی شد. با توجه به گزارش‌های مختلف از سراسر جهان در رابطه با افزایش مقاومت باکتری‌های آنتی‌بیوتیکی از طریق انتقال از حیوان به انسان، اختلاف نظر در مورد استفاده از افزودنی‌های خوراکی آنتی‌بیوتیکی تا پایان سال ۱۹۹۰ به یک نگرانی عمومی تبدیل شد. به‌دلیل ایجاد مقاومت دارویی در نتیجۀ مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، مصرف این داروها در سال ۱۹۹۸ در سوئد ممنوع شد. اتحادیۀ اروپا نیز در سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۶ به‌تدریج استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها را در خوراک دام و طیور بهعنوان دارو ممنوع اعلام کرد.
کرمی پیشنهاد کرد: برای پیشگیری از ایجاد مقاومت آنتی‌بیوتیکی در انسان باید به سه اصل زیر توجه کرد:
۱.آنتیبیوتیکهایی که مصرف آن در انسان زیاد است، نباید در دام و طیور استفاده شود.
۲.استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای پیشگیری از بیماری‌های عفونی باید به حداقل برسد.
۳.نباید از آنتی‌بیوتیک‌ها بهعنوان محرک رشد در تغذیۀ دام و طیور استفاده کرد.
به گزارش تسنیم، با افزایش فزایندۀ نرخ سالانۀ مصرف مرغ در جهان، تأمین جایگزین‌های مناسب برای آنتی‌بیوتیک‌ها، ضروری است. برخی از جایگزین‌های غیردرمانی آنتی‌بیوتیک‌ها عبارتند از: آنزیم‌ها، اسیدهای آلی، پروبیوتیک‌ها، پریبیوتیک‌ها، گیاهان و روغن‌های اتری، محرک‌های ایمنی در تغذیه و رعایت دقیق اصول قرنطینه و بهداشت. انتخاب مواد افزودنی جایگزین آنتی‌بیوتیک با هدف تحریک رشد باکتری‌های مفید و به حداقل رساندن فعالیت‌های میکربی مضر در دستگاه گوارش صورت می‌گیرد، این کار شامل یافتن ترکیبات ممانعت‌کننده از رشد باکتری است که این مهارکنندگی را باید نسبت به باکتری‌های نامطلوب اعمال کند.
یکی از مهمترین جایگزین‌های مواد آنتی‌بیوتیکی که امروزه به‌میزان زیادی مورد استفاده قرار می‌گیرد و اثرات مثبت آن به اثبات رسیده پروبیوتیک‌ها هستند.
