میراث فرهنگی سکوت می‌کند تا لوله‌های گاز از تاریخ ساسانیان عبور کند؟
شهر تاریخی «سیروان» را بعد از ۱۴۰۰ سال و بعد از استقرار تدریجی حدود ۱۰۰۰ نفر از مردم منطقه روی ویرانه‌های معماری این شهر تاریخی ساسانیان، حالا با مجوزی که میراث فرهنگی برای گازکشی در عرصه و حریم‌اش صادر کرده، زیر پای لودرها خرد می‌شود.
شهر تاریخی «سیروان» را بعد از ۱۴۰۰ سال و بعد از استقرار تدریجی حدود ۱۰۰۰ نفر از مردم منطقه روی ویرانه‌های معماری این شهر تاریخی ساسانیان، حالا با مجوزی که میراث فرهنگی برای گازکشی در عرصه و حریم‌اش صادر کرده، زیر پای لودرها خرد می‌شود.
به گزارش ایسنا، از یک سو می‌گویند سال‌هاست میراث‌فرهنگی و بنیاد مسکن در تلاشند سایتی جدید برای آزاد سازی شهر تاریخی «سیروان» در ایلام آماده کنند تا ممنوعیت وضع شده در ساخت‌وسازهای خارج از ضوابط میراث فرهنگی در این منطقه تاریخی را به سرانجام برسانند و از سوی دیگر با تایید نهایی برای گازکشی که در حکم تخریب این شهر تاریخی است، نیز حذف تدریجی پایگاه میراث فرهنگی را هم بدنبال دارد.
مجوزی که نه تنها این شهر تاریخی را می‌تواند به یک پنیر سوئیسی تکه پاره تبدیل کند بلکه طرح انتقال روستا به منطقه‌ی جدید را با وجود هزینه کردهای میلیاردی ابتر باقی می‌گذارد تا برای مسیر لوله‌گذاری‌ها، نه تنها بخشی زیادی از آثار و بناهای تاریخی این محوطه‌ی تاریخی تخریب شوند، بلکه احتمال نشت گاز طبیعی به واسطه‌ی عمق دست کم یک متر و نیمی برای لوله‌گذاری‌ها درون فضاهای خالی این محوطه‌ی مهم و به دنبال آن انفجار در آن بخش‌ها، تهدیدها را برای این شهر تاریخی بیشتر کند.
نخستین قدم‌ها برای تخریب سیروان ۱۴۰۰ ساله
بهزاد فریادیان – کارشناس هماهنگی امور پایگاه‌های میراث فرهنگی ایلام – در دفاع از حفظ پایگاه ملی میراث فرهنگی سیروان در گفت‌وگو با ایسنا مهمترین مساله‌ی موجود در شهر تاریخی سیروان را نداشتن مدیریت صحیح در گنجایش جمعیت روستایی مستقر در این روستا در شرایط امروزی می‌داند و ادامه می‌دهد: از یک سو ساخت‌وسازهای جدید به حدی زیاد شده‌اند که خدمات‌رسانی روستایی را در این منطقه غیر ممکن کرده‌اند و از سوی دیگر تجمیع فاضلاب روستایی در داخل بناهای تاریخی، ایجاد شبکه فاضلاب و بهداشت روستایی را نیز مختل کرده است.
وی با بیان این‌که شهرتاریخی فرهنگی سیروان (سراب‌کلان) شهرِ تاریخی تمام سنگی از دوره‌ی ساسانیان است که در محوطه‌ای بیش از۳۰ هکتار در یک بافت کاملا فشرده کوهستانی ایجاد شده و بناهای دو یا سه طبقه‌ای با قطر دیوارهای۶۰ تا ۹۰ سانتی‌متری آن، زیبایی معمارانه خاصی از آن وجود دارد و حتی در منابع باستانی از آرامگاه انوشیروان عادل در این شهر تاریخی نیز یاد می‌شود، ادامه می‌دهد: احتمالا ساکنان اولیه روستای امروزی سراب‌کلان با در اختیار گرفتن فضاهای سالم شهر تاریخی که امروز به عنوان انبار علوفه و طویله احشام استفاده می‌کنند، روستای امروزی را رشد داده‌اند که با زیاد شدن جمعیت، ساخت و سازهای جدید و بدون پی روی بناهای قدیمی آن شکل گرفته‌اند.
پالایشگاه نفت را نمی‌بینند و دل‌شان به معادن خوش است
فریادیان اهمیت و جایگاه این شهر تاریخی – فرهنگی را از نظر اشتعال‌زایی، در حکمِ یک پالایشگاه نفت بی‌پایان برای منطقه و کشور می‌داند و ادامه می دهد: از حدود یک دهه گذشته بحث انتقال روستای سراب‌کلان به منظور آزادسازی عرصه شهرتاریخی و رفع مشکلات سکونت و خدمات‌رسانی به مردم روستا از سوی میراث فرهنگی استان مطرح شده است، اما امروز طراحی مکان جدید روستا روی میز مسئولان استانی خاک می‌خورد و مردم منطقه همچنان در بلاتکلیفی به سر می‌برند.
او یکی دیگر از مشکلات امروزی این شهر تاریخی را این طور توصیف می‌کند: مقام ارشد استانی که رییس انجمن حفاظت از میراث فرهنگی استان نیز هست متاسفانه شهرتاریخی سیروان را با جمعیت هزارنفری‌اش به حال خود رها کرده و با وجود اعتراضات مردمی، دستور تسریع در صدور مجوز طرح گاز کشی و معادن را در کنار آثار تاریخی فرهنگی صادر می‌کند و هیچ دستی جلوی آن را نمی‌گیرد.
این کارشناس میراث فرهنگی با اشاره به استانداردهای شبکه پلی‌اتیلن و گازرسانی برای لزوم عمق حفاری در دل زمین، بیان می‌کند: براساس آن استانداردها، برای لوله‌کشی گاز ۱۵۰ سانتی‌متر باید حفاری انجام شود و در کوچه‌های کم عرض برای نصب انشعابات (علمک) تا عمق ۸۰ سانتی‌متر تقلیل نیاز است. از سوی دیگر ۹۰ درصد اتصالات گازی نشت دارند و عبور لوله گاز در بین بناهای بهم فشرده و خالی شهر تاریخی ۱۴۰۰ساله سیروان با توجه به ماهیت گاز «متان» و انباشت آن در فضاهای خالی زیرزمینی، احتمال انفجار و خسارات انسانی و تخریب آثار تاریخی را دور از انتظار نمی‌کند.
او پیشنهاد می‌کند تا مسئولان میراث فرهنگی برای جلوگیری از تخریب و نابودی تدریجی این شهر تاریخی، به گزینه‌های جایگزین مانند انرژی برق یارانه‌ای توجه و آن را عملیاتی کنند و ادامه می‌دهد: کاهش تعرفه برق ۲۵۰ خانوار برای تامین انرژی گرمایی و پخت‌وپز مانند دیگر مناطق گرمسیری کار سختی نیست، به جای آن یک شهر تاریخی ۱۴۰۰ساله که مستعد جذب گردشگران داخلی و خارجی است، حفظ می‌شود.
فریادیان تاکید می‌کند: از سوی دیگر بودجه‌هایی که قرار است برای برداشت معادنِ قرار گرفته در کنار دیگر آثار تاریخی استان هزینه شود و خود عاملِ تخریب آثار تاریخی هستند را می‌توان صرف کاوش و رونمایی از همان اثر تاریخی کرد تا سال‌ها یک منبع مهم اشتغال‌زایی برای مردم منطقه باشد نه برای یک مدت زمان محدود.
تاریخ «سیروان»ِ ایلامی‌ها از ۱۴۰۰سال قبل تا امروز
شهرتاریخی «سیروان» در استان ایلام، دهم مهر سال ۱۳۸۰ به شماره ۴۱۶۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و حتی به واسطه‌ی اهمیت‌اش بعد از تعیین عرصه و حریم، در سال ۱۳۹۶ به پایگاه ملی پژوهشی تبدیل شد، باستان‌شناسان می‌گویند این شهر تاریخی و مهم در دوران شکوه و عظمت خود مرکز ایالت «ماسبذان» از شهرهای مهم و آباد ایران در دوره ساسانی بوده و وجود پل‌ها، راه‌ها، محوطه‌ها، قلعه‌های فراوان و سکونت‌گاه‌های باستانی در این محوطه گویای اهمیت این شهر بوده است. حتی امروزه در ویرانه‌های این شهر می‌توان کیفیت شهرسازی و ذوق معماری عصر ساسانی را دید.
هر چند روستای فعلی سراب‌کلان روی بناهای متعدد و مختلف باقی مانده از این شهر تاریخی ساخته شده است، اما هنوز در وسط روستا مجموعه اتاق‌های به هم پیوسته‌ای به صورت یک مجموعه معماری بزرگ دیده می‌شود که بر فراز آن پی اتاق‌های منظم و متحدالشکل در طبقات ساختمانی مشخص و معلوم است.
سیروان را شهری کوچک می‌دانند که بناهای آن مانند شهرهای موصل و تکریت با سنگ و گچ ساخته شده است. آن در سال ۲۱ هجری به تصرف لشکریان ابو موسی درآمد، اما این شهر توانست موقعیت خود را تقریباً تا قرن چهارم هجری حفظ کند.
