دانستنی های زراعت سويا

سويا (سوژا) يا “لوبيا ژاپني” از جمله گياهاني است كه از دانه هايش براي تهيّه روغن و از كليه اندام هايش به عنوان علوفه جهت تغذيه انواع دام ها بهره مي گيرند. دانه هاي سويا حاوي ۱۸ درصد روغن خوراكي بسيار مرغوب و ۵۰ – ۳۰ درصد پروتئين مي باشند. روغن سويا به صورت مايع و به رنگ زرد متمايل به قهوه اي روشن است. كنجاله سويا داراي ۵۰ – ۴۰ درصد پروتئين است كه براي تغذيه انسان و دام استفاده مي گردد. سويا گياهي يكساله با ريشه هاي راست و عميق است كه داراي غده هاي كودساز بر روي ريشه هايش مي باشد. ساقه سويا معمولاً راست همراه با انشعابات زياد است ولي گاها داراي ساقه خزنده يا پيچنده مي باشد. ارتفاع ساقه هاي سويا از ۲۰۰ – ۴۰ سانتيمتر متفاوت است. ساقه سويا و گاها برگ هايش پوشيده از كُرك هستند. برگ هاي سويا از نوع مركب با دمبرگ بلند و معمولاً كُركدارند. ميوۀ سويا به شکل پيله (يام) يا غلاف مي باشد كه داخل هر كدام از آنها به تعداد ۴ – ۲ دانه وجود دارند. دانه هاي سويا به رنگ هاي سفيد، قرمز، قهوه اي، سياه و زرد كمرنگ ديده مي شوند. سويا در گيلان و مازندران به صورت ديم ولي در ديگر نقاط ايران به صورت آبي كشت مي گردد. سويا خاك هاي اسيدي با PH 6-7 را مي پسندد. بهترين خاك براي زراعت سويا داراي ساختمان رسي-شني است.

انتخاب بذر:

الف) ارقام زودرس شامل: چيپوآ، آكمي، هاوك آي، هاراسوي، ليندارين، استيل

ب) ارقام متوسط رس شامل: شلبي، وين، كلارك، كنت، كلاند، ويليامز

پ) ارقام ديررس شامل: هيل، هود، دير

مقدار بذر:

مقدار بذر در هكتار سويا را براساس فواصل خطوط كاشت و ريزي يا درشتي بذور بين ۶۰ – ۲۵ كيلوگرم در هكتار درنظر مي گيرند و آنها را با بذركارهاي رديفكار كشت مي كنند.

زمان كاشت:

سويا را در ايران برحسب انواع آن از اوايل بهار بعنوان زراعت اصلي و تا اواسط تيرماه بعنوان زراعت دوّم پس از برداشت گندم و جو كشت مي نمايند. چون سويا نسبت به سرماي بهاره حساس است لذا كشت بهاره آن را با تأخير و از ارديبهشت ماه آغاز مي كنند. فاصله رديف هاي سويا را ۶۰ – ۵۰ سانتيمتر و فاصله بوته ها را بر روي خطوط ۱۰ – ۵ سانتيمتر انتخاب مي نمايند. بذور سويا را در عمق ۵ – ۳ سانتيمتري خاك مي كارند. سويا احتياج زيادي به آب دارد بنابراين هر ۸ – ۷ روز يكبار در مناطق خشك و هر ۱۵ – ۱۰ روز يكبار در نواحي سردسير آبياري مي شود. آبياري سويا در زمان پيله بستن از اهميت بيشتري برخوردار است.

مقدار كود:

بذور سويا را در زمان كاشت با باكتري مخصوصي آلوده مي سازند. اين باكتري ها از انواع موجودات ذره بيني هستند كه در درون ريشه هاي سويا زندگي مي كنند و توليد كود ازته مي نمايند سپس آن را در اختيار بوته هاي سويا قرار مي دهند. اينگونه باكتري ها را به صورت پاكت هايي در بازار عرضه مي كنند كه هر پاكت براي آلوده كردن بذور يك هكتار زراعت سويا كافي است. محتوي هر پاكت را در يك ليتر آب حل مي كنند و ۱۰۰ گرم شكر به آنها اضافه مي نمايند سپس بر روي بذور مورد نياز جهت هر هكتار زراعت سويا مي پاشند و به خوبي بهم مي زنند تا سطح بذور را آلوده سازند. چنين بذوري بايد سريعا كشت گردند و آبياري شوند وگرنه تأثير خود را از دست مي دهند. سويا به حدود ۵۰ كيلوگرم كود اوره و ۲۰۰ كيلوگرم كودهاي فسفاته و پتاسه در هر هكتار احتياج دارد كه بايد تمامي آنها را در زمان كاشت به زمين افزود.

برداشت سويا:

تاريخ برداشت سويا هنگامي است كه غلاف هايش قهوه اي گردند و رنگ سبز آنها از بين بروند، برگ هايش زرد شوند و شروع به ريزش نمايند. تأخير در برداشت محصول سويا با دست و يا ماشين در صورت كاشت رديفي امكان پذير است. برداشت محصول سويا را با دست و يا كمباين انجام مي دهند. حداقل برداشت محصول دانه اي سويا حدود ۵۰۰ كيلوگرم و حداكثر حدود ۴ تن در هكتار است. در ايران حدود ۵۰ هزار هكتار سوياكاري با ميانگين عملكرد ۲ – ۱.۸ تن دانه در هكتار وجود دارند.

سويا از جمله گياهان وجيني محسوب مي شود لذا بعد از برداشت آن مي توان زمين زير کشت را به كاشت گندم، جو و يا ذرت اختصاص داد.

منبع:

گیاهان زراعتی – تالیف: اسماعیل پورکاظم