مروری بر نژاد هاي گاو (نژاد مازندرانی ، نژاد ماس راین یسل ، نژاد مونت بیلیارد ، نژاد مورنا وردنفلز و نژاد نجدي)

معرفی نژادهای گاو که در این مطلب با تاریخچه، خصوصیات ظاهري و خصوصیات تولید مثلی نژاد مازندرانی ، نژاد ماس راین یسل ، نژاد مونت بیلیارد ، نژاد مورنا وردنفلز و نژاد نجدي در وب سایت جامع روستیران آشنا می شوید.

– نژاد مازندرانی

تاریخچه و پراکنش

مازندران داراي گاو هاي بومی با جثهي متوسط است که همگی از گروه گاو هاي کوهان دار زبو بوده و به گاو نژاد مازندرانی معروف هستند. در حال حاضر جمعیت گاو بومی استان مازندران در حدود ۷۵۷ هزار راس است. این گاو ها عمدتاً به صورت گله اي و در داخل جنگل پرورش داده می شوند. در چند سال اخیر با توجه به اجراي طرح خروج دام از جنگل، بیشتر گله هاي خارج شده از جنگل راهی کشتارگاه ها شده اند. با طرح آمیخته گري کنترل شدهي دام هاي بومی در سطح روستاها، این گاو به سرعت جاي خود را به گاو هاي هیبرید داد.

خصوصیات ظاهري

رنگ غالب در نژاد مازندرانی معمولاً سیاه است ولی رنگ هاي قرمز و سفید نیز با فراوانی کم دیده می شود. مهم ترین عوامل نگه داري و پرورش این گاو عبارتند از:

– کم توقع بودن نسبت به خوراك

– چند منظوره بودن (شیري، گوشتی و کاري)

– توانایی کوچ (کوچ از مناطق دشتی قشلاق به مناطق جنگلی، میان بند و ییلاقی)

– مقاومت در برابر بیماري هاي منطقه

خصوصیات تولیدي

متوسط تولید شیر در هر راس گاو شیري بومی نژاد مازندرانی ۵.۶۷ لیتر است که این مقدار تولید با توجه به تغذیه و وضعیت بهداشتی نا مناسب حائز اهمیت زیادي است. گاو ماده بومی در شکم سوم بیشترین تولید را نسبت به سایر دوره هاي شیر دهی دارد. گاو ماده شیر ده در هر دوره شیر دهی به طور متوسط ۲۴۶ روز شیر تولید می کند. گوساله گاو نژاد مازندرانی به طور متوسط ۷.۶۸ ماه از شیر مادر استفاده می کند. سن پروار در گوساله نر پرواري به طور متوسط ۲۱.۷ ماهگی بوده و طول مدت پروار نیز از ۶ تا ۸ ماه متغیر است.

خصوصیات تولید مثلی

تلیسه ها در اولین جفت گیري ۳۰.۶۴ ماهه هستند. سن اولین زایش در گاو نژاد مازندرانی در حدود ۴۲ ماهگی است. متوسط فاصله دو زایش گاو بومی مازندرانی در شرایط روستایی ۴۰۵ روز می باشد. این گاو در طول عمر مفید خود به طور متوسط ۳.۴۴ راس گوساله تولید می کند.

گاو هاي نژاد مازندرانی در ۶.۲۱ درصد از زایمان ها با مشکل سخت زایی مواجه هستند. گاو نر مازندرانی از سن ۲.۳۶ سالگی آماده جفت گیري شده و به مدت ۴.۱ سال قابلیت تولید اسپرم مناسب را دارد.

– نژاد ماس راین یسل

تاریخچه و پراکنش

منشاء نژاد ماس راین یسل شرق و جنوب شرقی هلند در امتداد سه رودخانه ماس، راین و یسل است. این نژاد در دهه ۱۹۶۰ به شن زارها و مناطق وست فالی و راین لند و مناطق لوگزامبورگ، بلژیک، دانمارك و بریتانیاي کبیر گسترش یافت و امروزه در کشور هاي یوگسلاوي، مجارستان، لهستان، انگلستان، ایرلند و اسپانیا نیز وجود دارد.

نژاد هاي قدیمی آمیزش یافته با نژاد ماس راین یسل شامل نژاد هاي هولاندر، رِد زیلند نوع درِنتیش از نژاد اُوِر- یسل (شباهت بسیاري به نژاد ایرشایر اسکاتلند دارد) و نوع فورنز- آمباچت میلک رِد پاید از نژاد فلاندرز می باشند. این نژاد اجداد نژاد هاي بلژین رِد پاید، پالیش رِد اند وایت و دنیش رِد پاید است. دفتر انساب این نژاد در سال ۱۹۰۶ در هلند تاسیس شد و امروزه انجمن هاي نژادي آن در کشور هاي هلند، کانادا، بریتانیاي کبیر و ایالات متحدهي آمریکا وجود دارند.

خصوصیات ظاهري

رنگ بدن نژاد ماس راین یسل اغلب سیاه و سفید به گونه اي که میزان رنگ سیاه بیش از رنگ سفید است. رنگ سفید بیشتر در ناحیهي کتف دیده می شود و این دو رنگ در ناحیه ي زیر شکم به یکدیگر می رسند. ناحیهي سر، بیشتر سفید با لکه هایی بر روي پیشانی، سم ها، دم و پوزه غالباً سفید، و شاخ هاي قوسی شکل به طرف پایین است. رنگ شاخ ها سیاه و سفید است.

خصوصیات تولیدي

این نژاد همیشه داراي تولید گوشت بیشتري نسبت به نژاد بلک اند وایت فریزین بوده و در عین حال، گاو ماده این نژاد تولید شیر خوبی دارد، به گونه اي که میانگین تولید شیر آن در یک دوره شیردهی در حدود ۶ هزار لیتر با ۴.۲۵ درصد چربی و ۳.۴۹ درصد پروتئین اعلام شده است. شیر این نژاد داراي پروتئین بالا است و این عامل مهمی در تولید شیر در سراسر دنیا می باشد. مقدار شیر تولیدي این نژاد براي پرورش یک تا چند راس گوساله کافی است. اگرچه همیشه تاکید و توجه بیشتر بر روي تولید شیر بوده، ولی این نژاد، به سبب سرعت رشد بالا و راندمان تبدیل خوراك مناسب مورد توجه قرار می گیرد، به ویژه این که تولید گوشت گوساله بسیار مهم است. این نژاد دومین نژاد شیري کشور هلند بوده و ساختار بدنی قوي، اندام هاي حرکتی سالم و مناسبی دارد. افزایش وزن در پروار بندي این نژاد حدود ۱۱۵۴ گرم در روز است.

خصوصیات تولید مثلی

گاو ماده این نژاد گوساله زایی آسانی دارد و مدت زمان آبستنی آن ۸ روز کوتاه تر از نژاد فریزین است.

– نژاد مونت بیلیارد

تاریخچه و پراکنش

نژاد مونت بیلیارد در گروه گاو هاي رِد پاید مناطق مرتفع فرانسه قرار می گیرد و به نام آلساتیان نیز معروف بوده و نژادي در حال گسترش بوده و تا سوئیس گسترش یافته است.

نژاد مونت بیلیارد شبیه نژاد سیمنتال می باشد، با این تفاوت که ترکیبی زیباتر و پوشش رنگی قرمز روشن تا زرد برنزه دارد و منشا یکسانی با نژاد برنز قدیمی ایجاد شده به وسیله ي نژاد منونایتز در طول قرن هجدهم دارد. دفتر انساب و انجمن نژادي آن در سال ۱۸۸۹ تاسیس شد.

خصوصیات ظاهري

این گاو از نظر خصوصیات ظاهري شبیه نژاد ژرمن پاید است، با این تفاوت که فرم بدن و عضله بندي آن به سبب انتخاب براي تولید شیر، از گاو ژرمن پاید کوچک تر است. گاو ماده آن داراي پستانی حجیم (کاملاً تیپ شیري) می باشد.

خصوصیات تولیدي

نژاد مونت بیلیارد همانند نژاد بلک اند وایت فرانسه، تولید شیر بالایی دارد. در ۱۰ سال اخیر میانگین تولید شیر این نژاد در یک دوره شیردهی بیش از ۵ هزار لیتر اعلام شده است. شیر این گاو براي تهیه پنیر استفاده می شود. گوساله مونت بیلیارد در سن ۱۴ تا ۱۵ ماهگی یعنی پایان پروار بندي وزنی بین ۴۷۰ تا ۵۷۰ کیلوگرم و راندمان لاشه ۵۷ درصد دارد. نتیجه آمیزش گاو نر نژاد شاروله با گاو ماده این نژاد، به دست آمدن گاو نر بسیار مطلوب بوده است.

خصوصیات تولید مثلی

میانگین سن تلیسه هنگام به دنیا آوردن اولین گوساله، ۳۳ ماه است. دوره آبستنی گاو ماده در این نژاد ۲۸۹ روز است و هر ۳۸۷ روز یک بار می تواند گوساله اي به دنیا آورد.

– نژاد مورنا وردنفلز

تاریخچه و پراکنش

به احتمال زیاد نژاد مورنا وردنفلز در اصل متعلق به منطقه تیرول بوده که توسط راهبان به پرورش دهندگان معرفی شده است. وجه تسمیه نام این نژاد دیر مونائو است. آزمایش انجام گرفته بر روي خون این نژاد، وابستگی آن به نژاد براون سوئیسرا نشان داد. در اواسط قرن نوزدهم براي بالا بردن توان تولید این نژاد به سختی به وسیله نژاد هاي براون سوئیس و اسپوتد(که از طرف شرق و غرب در نزدیکی آن بودند) اصلاح نژاد شد.

در سال ۱۹۲۵ ، تعداد ۱۰ هزار راس از این نژاد ثبت شده بود. این نژاد در طول قرن بیستم در اثر بیماري هاي سل و تب مالت کاهش زیادي داشت و تا انقراض این نژاد پیش رفت. در سال ۱۹۸۰ بسیاري از دامداران آمادگی خود را براي پرورش گاو خالصاین نژاد اعلام کردند و دولت هم اقدام به نگه داري ۴ هزار دز اسپرم از ۵ راس گاو نر این نژاد در بانک ژن کرد.

خصوصیات ظاهري

رنگ پوشش بدن نژاد مورنا وردنفلز زرد مایل به قهوه اي، قرمز مایل به قهوه اي و زرد کم رنگ بوده و اطراف پوزه، دم، سم ها و نوك شاخ ها سیاه هستند. رنگ بدن گوساله در بدو تولد خاکستري روشن است که پس از چند ماه به رنگ زرد در می آید. این نژاد کمی کوچک تر از گاو ژرمن براون است.

خصوصیات تولیدي

میانگین تولید شیر گاو ماده نژاد مورنا وردنفلز در یک دورهي شیردهی در حدود ۴۳۰۰ لیتر با ۳.۸ درصد چربی و ۳.۴ درصد پروتئین است. گاو این نژاد عمري طولانی و در نتیجه سود زیادي دارد.

خصوصیات تولید مثلی

طبق آزمایش سال ۱۹۸۰ ، اعلام شده که گاو ماده نژاد مورنا وردنفلز اولین گوساله‌ي خود را در ۳۴.۶ ماهگی به دنیا می آورد و هر ۳۸۵ روز یک بار می تواند گوساله اي داشته باشد.

– نژاد نجدي

تاریخچه و پراکنش

در مورد منشا و موطن اصلی گاو نژاد نجدي نظریه ثابت و مستدلی وجود ندارد. عده اي معتقدند که به دلیل وجود کوهان، منشا آن ها گاو هاي زبو موجود در هندوستان است. برخی دیگر عقیده دارند که این گاو از منطقه نجد عربستان به خوزستان آورده شده است. منطقه پراکنش گاو نژاد نجدي ، قسمت هاي جنوب و جنوب شرقی استان خوزستان است.

خصوصیات ظاهري

گاو نژاد نجدي جثه اي بزرگ تر از دیگر گاو هاي بومی داشته، و همچنین داراي برجستگی در ناحیه جدوگاه (کوهان)، سر و صورتی ظریف، و پیشانی صاف می باشد. شاخ آن ها کوتاه و اندام هاي حرکتی کشیده است. پوست این گاو ظریف، نازك و پوشیده از مو هاي نرم و براق به رنگ قرمز حنایی روشن تا تیره است که در ناحیه زیر شکم و کشاله ران رنگ روشن تري به خود می گیرد. رنگ پوزهي این گاو سیاه، قهوه اي یا صورتی روشن است.

در گله گاو نجدي دو زیر توده به خوبی مشخصاست. یک نوع قرمز و دیگري زرد آهویی است که در بین روستاییان به ترتیب به نجدي حمرا و صفرا معروف هستند. از نظر جثه نیز می توان این گاو ها را به سه دسته بزرگ، متوسط و کوچک جثه تقسیم کرد. گاو نجدي موجود در هندیجان جثه اي بزرگ، در سوسنگرد و شوشتر جثه اي متوسط و در شادگان جثه اي کوچک دارد.

گاو نژاد نجدي توانسته در طول سال هاي طولانی خود را با شرایط آب و هوایی گرم و خشک و منابع غذایی محدود منطقه که بیشتر از گیاهان مرتعی ناحیه جلگه اي تشکیل شده، سازگار کرده و به تولید محصولات دامی ادامه دهد. از دیگر خصوصیات گاو نجدي مقاومت در برابر انگل هاي داخلی و خارجی و بیماري هاي بومی منطقه، توانایی راه پیمایی زیاد و استفاده از مراتع است.

خصوصیات تولیدي

متوسط تولید شیر روزانه در محیط روستایی ۶ تا ۸ لیتر است. میانگین طول دوره شیر دهی در نژاد نجدي در طول سال هاي مختلف، اختلاف معنی داري با هم دارد ولی به طور متوسط طول دوره شیر دهی گاو نجدي ۱۲۵ روز گزارش شده است.

میانگین تولید شیر گاو نژاد نجدي در یک دوره شیر دهی ۸۷۵ لیتر با میانگین ۵.۸ درصد چربی گزارش شده است. میانگین افزایش وزن روزانه حدود ۵۸۴ گرم و میانگین مصرف ماده خشک به ازاي هر کیلوگرم افزایش وزن حدود ۷.۹ کیلوگرم است.

خصوصیات تولید مثلی

دامنه تغییرات طول دوره آبستنی در این گاو ۲۶۰ تا ۳۰۴ روز است (میانگین حدود ۲۸۵.۵ روز). طول دوره آبستنی گاو ماده براي جنین نر ۲۸۸ روز و براي جنین ماده ۲۸۳.۵ روز است. از خصوصیات دیگر نژاد نجدي عدم سخت زایی، عدم وجود بیماري هاي مربوط به دستگاه تناسلی و بازده تولید مثلی مناسب است.

بيشتر بخوانيد:

مروری بر نژاد هاي گاو (نژاد کردي ، نژاد لیموزین ، نژاد لیمپورگر ، نژاد مین آنجو و نژاد مارشی گیانا)

مروری بر نژاد هاي گاو (نژاد هایلند، نژاد هینتر والدر، نژاد هلشتاین فریزین، نژاد هانگرین گري و نژاد جرسی)

مروری بر نژاد هاي گاو (نژاد گلپایگانی ، نژاد گرونینگن ، نژاد گرنزي و نژاد هرفورد)

منبع:

اطلس نژادهاي دام (گاو، گوسفند، بز و اسب) ايران و جهان – مولفين:دکتر علی نصیریان، مهندس سید محمد مهدی حاجی سید جوادی، مهندس سید محمد علی حاجی سید جوادی، مهندس مجید عباسی و دکتر محمد اقبالی