برای اصلاح خاک شور و سدیمی چه باید کرد؟

خاک‌های مبتلابه نمک، بخش قابل‌توجهی از اراضی مناسب کشاورزی در مقیاس جهانی را پوشش می‌دهند و از این‌رو، طراحی برنامه‌های دقیق برای استفاده بهتر از این اراضی با تکیه‌بر اصول کشاورزی پایدار امری ضروری است.

دسترسی بسیار محدود گیاهان به آب در اثر فشار اسمزی بالای ناشی از تجمع نمک‌ها در خاک و هدایت هیدرولیکی ضعیف ناشی از پراکندگی ذرات خاک به دلیل وجود سدیم زیاد، از مهم‌ترین مشکلات خاک‌های شور و سدیمی برای تولید محصول است.

از میان روش‌های مختلف کنترل شوری و قلیایی‌ات خاک‌ها، افزودن مواد آلی و معدنی به خاک، آبشویی و پالایش گیاهی با اقبال بیشتری از سوی پژوهشگران مواجه شده است.

در پژوهشی که توسط زهرا نوری، محمد امیر دلاور و یاسر صفری انجام شد، استفاده از بیوچار و تیمارهای معدنی برای اصلاح ویژگی‌های شیمیایی یک خاک شور و سدیمی موردبررسی قرار گرفت.

این پژوهش در سه تکرار در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی به‌صورت گلدانی انجام شد. نمونه‌های خاک پس از اعمال تیمارها به مدت چهارماه در رطوبت رفیت مزرعه خوابانیده و برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های شیمیایی خاک اندازه‌گیری شد. خاک مورداستفاده در پژوهش حاضر یک نمونه خاک شور و سدیمی آهکی بود که این خاک مورد مطالعه براساس (سیستم طبقه‌بندی جامع آمریکایی ۲۰۱۴ ) در گروه سدیک کلسی زرپت و بر اساس سامانه رده‌بندی جهانی خاک کلسیک سولونتز رده‌بندی شد.

نتایج این پژوهش نشان داد کاربرد بقایای یونجه و بیوچارهای تهیه‌شده از باگاس نیشکر و پوست گردو موجب کاهش مقادیر پ‌هاش(PH) خاک شور و سدیمی مورد بررسی و افزایش مقادیر هدایت الکتریکی و نسبت جذب سدیم می‌شود.

براساس نتایج به دست آمده از این پژوهش، استفاده هم‌زمان از تیمارهای شیمیایی گچ، سولفات آلومینیم یا مخلوط این دو موجب تشدید اثرات تیمارهای آلی شد و کاربرد مستقل تیمار بقایای یونجه و یا بیوچار تهیه‌شده از پوست گردو بدون حضور تیمارهای شیمیایی منجر به بیشترین افزایش مقادیر فسفر قابل‌ دسترس خاک و کاربرد همزمان تیمار بقایای یونجه همراه با مخلوط گچ و سولفات آلومینیم منجر به بیشترین افزایش مقادیر پتاسیم تبادلی خاک در مقایسه با تیمار شاهد می‌شود.

محققان این پژوهش معتقدند که با توجه به پیچیدگی‌های محیط خاک و تعدد عوامل مؤثر برجذب عناصر، به نظر می‌رسد افزایش فسفر خاک تنها ناشی از آزادسازی مستقیم این عنصر از تیمارهای آلی به درون خاک است، درحالی‌که تیمارهای شیمیایی نیز با بهبود شرایط عمومی خاک شور و سدیمی در افزایش پتاسیم خاک نقش داشته‌اند. همچنین تفاوت‌های موجود میان اثرات دو نوع بیوچار مورد استفاده در این پژوهش گویای اثرپذیری شدید کارایی بیوچارها برای اصلاح خاک از نوع مواد اولیه است.

ازاین‌رو، این محققان توصیه می‌کنند که با توجه به هزینه‌های تبدیل مواد به بیوچار، ملاحظات ویژه‌ای در زمان انتخاب مواد اولیه برای تهیه بیوچار منظور شود. گرچه اظهار نظر قطعی در مورد توانایی بیوچارهای مورد استفاده در اصلاح ویژگی‌های نامطلوب خاک شور و سدیمی مستلزم اندازه‌گیری ویژگی‌های خاک پس از انجام آبشویی است، اما به نظر می‌رسد استفاده هم‌زمان از بیوچار پوست گردو همراه با مخلوط گچ و سولفات آلومینیم کارایی بیشتری برای اصلاح خاک‌های شور و سدیمی دارد.

نتایج پژوش «استفاده از بیوچار و تیمارهای معدنی برای اصلاح ویژگی‌های شیمیایی یک خاک شور و سدیمی» در شماره چهارم نشریه علوم آب و خاک دانشگاه صنعتی اصفهان منتشر شد.