دلایل ناکارآمدی فناوری‌های فضاپایه در نوع کشت متناسب با شرایط خشکسالی/پایش آفات با ماهواره
علی‌رغم آنکه با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای می‌توان نوع کشت محصولات کشاورزی بر اساس تغییر اقلیم را تعیین کرد، ولی به باور محققان این حوزه در حال حاضر به دلیل عدم آمادگی کشاورزی، استفاده از فناوری‌های فضا پایه در این حوزه در کشور میسر نیست.
امید همتی هم‌بنیانگذار یکی از شرکت‌های فناور در حوزه پردازش تصاویر ماهواره‌ای و هوایی برای استفاده کشاورزی و شهری مستقر در مرکز رشد شریف در وبینار “کاربرد داده‌های ماهواره‌ای در کشاورزی” که به مناسبت هفته جهانی فضا برگزار شد، با بیان اینکه حوزه کشاورزی تاکنون ۴ نسل را پشت سر گذاشته است، گفت: در نسل سوم بر صنعتی‌سازی و استفاده از ماشین آلات کشاورزی تمرکز می‌شود و ایران نیز در این مرحله قرار دارد.
وی نسل چهارم کشاورزی را کاربرد فناوری‌های فضایی و پهپادها دانست و اظهار کرد: با استفاده از این فناوری‌ها می‌توان تشخیص داد که چه محصولی در چه منطقه‌ای کشت می‌شود، در کدام مناطق نیاز به کود و سم است.
همتی با بیان اینکه برای رفع نیازهای حوزه کشاورزی از بعد از انقلاب صنعتی تاکنون از ابزارهای مختلفی بهره برده شده است، ادامه داد: “نیروی انسانی”، “تصاویر ماهواره‌ای”، ” سنسورها” و “تصاویر پهپادها” از جمله ابزارهای مورد استفاده از حوزه کشاورزی است که هر کدام از اینها معایب و مزایایی دارد.
این فعال حوزه فناوری با بیان اینکه بهره بردن از نیروی انسانی علی‌رغم آنکه دارای دقت بالا بوده و بررسی گیاه به گیاه در مزارع را فراهم می‌کند، ولی امکان بازرسی کل مزارع با نیروی انسانی امکان‌پذیر نیست. علاوه بر آن استفاده از تصاویر ماهواره‌ای هر چند که دارای دقت بالایی است، ولی در شرایط ابرناکی هوا، امکان استفاده از این تصاویر نیست، ضمن آنکه باید در فواصل زمانی مشخصی اقدام به استفاده از تصاویر ماهواره‌ای کرد.
همتی، ارزان بودن و افزایش میزان بهره‌وری را از مزایای استفاده از تصاویر ماهواره‌ای در پایش مزارع نام برد و یادآور شد: بر خلاف استفاده از سنسورها که نیاز به سرمایه گذاری بالایی دارند، بهره گیری از تصاویر ماهواره‌ای ارزان‌تر است؛ چرا که با استفاده از فناوری ماهواره می‌توان پهنه وسیعی را با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای پایش کرد.
این هم‌بنیانگذار این شرکت فناور، با تاکید بر اینکه این شرکت برای ارائه خدمات از ماهواره‌های رایگان بهره برده است، ادامه داد: با استفاده از خدمات فضا خدمات مختلفی در شاخص‌هایی چون “NDVI یا شاخص تراکم سلامت گیاهان”، “NDWI یا شاخص محتوای آبی گیاه”، “NDRE یا شاخص ازت”، “LAL یا شاخص سطح برگ” و “CHL یا شاخص کلروفیل گیاه” ارائه می‌شود.
وی اضافه کرد: ما در کنار این شاخص‌های کیفی، پارامترهای کمی را نیز اندازه گیری می‌کنیم که از آن جمله می‌توان به میزان تبخیر و تعرق گیاه و رطوبت خاک اشاره کرد و ما ناگزیر هستیم که در آینده برای ارائه این خدمات از فناوری‌های نوین این حوزه استفاده کنیم.
این فارغ التحصیل رشته عمران دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به برخی از پروژه‌های اجرایی شده با استفاده از این فناوری‌ها، توضیح داد: منطقه ورزنه استان اصفهان واقع در انتهای زاینده رود سال‌ها است که بر اثر خشک شدن این رود، دستخوش خشکسالی شده است، این در حالی است که در سال‌های ۹۷ و ۹۸ به دلیل بارندگی‌ها و سیلاب، سطح زیر کشت افزایش یافت؛ ولی با کاهش بارندگی‌ها، سطح زیر کشت به میزان قابل توجهی کاهش یافت که این بررسی‌ها در این شرکت اجرایی شد.
وی نمونه دیگر مطالعات میدانی این شرکت را در حوزه زعفران عنوان کرد و گفت: در تایباد استان خراسان رضوی در زمینه زعفران مطالعاتی انجام دادیم. این گیاه یک گیاه چند ساله است که در حال حاضر به صورت خوداظهاری صورت می‌گیرد و با استفاده از فناوری‌ها تخمین زدیم که زعفران ۳ ساله کشت می‌شود.
همتی، تشخیص مرز اراضی کشاورزی و نوع کشت را از دیگر خدمات این شرکت ذکر کرد و ادامه داد: میزان برداشت دانه محصول، میزان تولید بیومس، تشخیص دوره رشد گیاهان و تهیه نقشه‌های سلامت خاک، ارائه پارامترهای فیزیکی مانند تبخیر و تعرق و تحلیل تصاویر برداشت شده توسط پهپاد برای شناسنامه دار کردن مزارع از دیگر خدمات ما به شمار می‌رود.
وی با تاکید بر اینکه داده‌های به دست آمده از این تحلیل‌ها برای مدیران به منظور سیاستگذاری کاربرد دارد، خاطر نشان کرد: ثبت و نگهداری اطلاعات عملیات زراعی، امکان ارائه گزارش وضعیت از هر نقطه از اراضی کشاورزی، امکان ترکیب سامانه‌های حسگرهای زیستی، ردیابی از دیگر زمینه‌های فعالیت این شرکت است.
همتی با تاکید بر اینکه پیاده سازی جدیدترین مدل‌های برآورد تبخیر و تعرق در دستور کار این شرکت قرار دارد، اظهار کرد: پیش بینی میزان تولید گندم، جو و کلزا، تخمین میزان خسارت در اثر عوامل قهری مانند سرمای بهاره نیز از برنامه‌های توسعه‌ای این شرکت است که در دستور کار قرار دارد.
وی در خصوص استفاده از این فناوری در شرایط خشکسالی، گفت: با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای می‌توان تعیین کرد که با توجه به تغییرات اقلیم موجود در کشور در چه ناحیه‌ای باید چه محصولی کشت شود، ولی اینکه کشاورز برای تغییر نوع کشت چه میزان مهارت و آمادگی دارد، مساله مهمی است که باید به آن توجه شود؛ از این رو این فناوری‌ها برای کشاورزانی که سطح سواد و مهارت کم دارند، در این زمینه کاربردی نخواهد داشت.
همتی همچنین به بیان وضعیت کاربرد فناوری‌های فضایی در پایش آفات با تاکید بر اینکه در این زمینه پایش آفات از طریق تصاویر ماهواره‌ای امکان پذیر نیست، یادآور شد: ولی در زمینه هجوم ملخ‌ها سامانه جهانی پایش ملخ‌ها وجود دارد، ولی برای سایر آفات بسیار دشوار است.
