لزوم توسعه شتر و پرورش در مناطق بیابانی و کویری ایران
متاسفانه بزرگترین مشکل شترداری در کشور، رها و آزاد بودن شترها و پرورش نیمه وحشی آن‌هاست. اغلب شترداران سالی یک بار شترها را در محل‌های مخصوص به نام گاش جمع‌آوری آنها را علامت‌گذاری کرده و مجدداً رها می‌سازند.
سرگردانی شترها به‌علت بی‌توجهی ساربانان و صاحبان آن از یک‌سو و بیابان‌زایی در اثر عوامل سوء انسانی از سوی دیگر موجب تشدید بحران مناطق بیابانی گردیده و ازطرفی باعث ایجاد مشکلات پرورش، نقصان تولید گوشت و محصولات شتر شده است، که با مدیریت و برنامه‌ریزی صحیح با اصول فنی و سیاست‌گذاری با جلب مشارکت و سرمایه‌گذاری ملی در مناطق بیابانی می‌توان این معضل اقتصادی – اجتماعی را برطرف نمود.
متاسفانه بزرگترین مشکل شترداری در کشور، رها و آزاد بودن شترها و پرورش نیمه وحشی آن‌هاست. این وضعیت باعث می‌شود که اغلب شترداران فقط سالی یک بار با کمک دیگران و با دوندگی و زحمت بسیار و کمک گرفتن از موتور سیکلت، شترها را در محل‌های مخصوص به نام گاش جمع‌آوری و از این فرصت استفاده نموده، شترها را به‌وسیله داغ کردن علامت‌گذاری می‌کنند و پس از جداسازی دام‌های کشتاری، بقیه شتران را مجددا تا سال آینده در کویر رها می‌سازند.
شترها به‌طورکلی رفتاری آرام و هوشی محدود دارند. بردباری، تحمل سختی‌ها و بی‌تفاوتی دربرابر عوامل جوی نامناسب، از ویژگی‌های آنها به شمار می‌آید. این حیوانات در دشوارترین شرایط آب و هوایی، بی‌غذایی و بی‌آبی به زندگی خود ادامه می‌دهند و این کار را تا آخرین رمق باقیمانده خود دنبال می‌کنند.
اگر نگهداری شتر توسط افراد کم‌تجربه انجام شود، پیامدهای ناگواری در پی خواهد داشت، چه اینکه شترها در قبال برخورد محبت‌آمیز پرورش‌دهندگان خود رفتار مثبتی خواهند داشت. باید افزود که هرچه در سنین پایین‌تر به آموزش شتر اقدام شود بهتر است و باعث می‌شود که شتر رفتار بهتری از خود نشان دهد.
به‌طورکلی برای ساماندهی و مدیریت بهتر شترداری باید نوع خاصی از برنامه‌ریزی ناحیه‌ای را در مدیریت مناطق بیابانی اعمال کرد که در آن متعادل نمودن تولید، حفاظت اکوسیستم و توجه به نیازمندی‌های مردم در رأس امور قرار گیرد.
اجرای برنامه‌های آموزشی، ترویجی و فرهنگی جهت کسب مهارت‌های مجریان
کسب مهارت‌ها و دانش کارگروهی برای رسیدن به هدف مشترک لازم است، بنابراین دو موضوع یادگیری فعال و یادگیری مشارکتی حائز اهمیت است. اجرای برنامه‌ها، تفکر، آزمایش و مشارکت لازمه اجرای طرح مذکور توسط ساکنین یا سرمایه‌گذاران مناطق بیابانی می‌باشد.
داشتن مهارت‌ها موجب مدیریت بهتر مشارکتی در ایجاد تنوع زیستی در مناطق بیابانی خواهد شد که در واقع نوعی مشارکت برای نجات سرزمین است، لذا در کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت شاهد اثرات مثبت مهارت‌ها و فنون ازلحاظ توان در اجرای طرح مذکور و دستیابی به تعادل اکولوژیکی در اکوسیستمی پایدار با بازده اقتصادی به‌صورت معیشتی، بینابینی و تجارتی خواهیم بود.
ایجاد تنوع زیستی در جنگل‌های دست کاشت مناطق بیابانی و همزیستی با شتر نیاز به مهارت‌های خاصی دارد باید اقدام به برگزاری کارگاه‌های آموزشی، بازدیدها، دوره‌های آموزشی کوتاه مدت و میان مدت برای مجریان بومی و اجرای دوره‌های بلند مدت و میان مدت آموزشی برای علاقه‌مندان و سرمایه‌گذاران غیربومی که آشنایی کمتری دارند، نمود.
بنابراین مجریان طرح ضمن آشنایی با روش‌های جدید ازطریق آموزش‌های تئوری توام با عملی در خصوص اهداف طرح، سیر مراحل انجام کار، شناخت جنگل‌های دست کاشت مناطق بیابانی و ایجاد تنوع زیستی با گونه‌های سازگار، اصول ظرفیت جنگل‌های دست کاشت با تعداد نفر شتر جهت پرورش، اکوتوریسم و گردشگری تربیت و نگهداری شتر و شترداری، اهمیت گوشت و محصولات جنبی شتر و نحوه استحصال آن، صنایع دستی، ساماندهی و نگهداری شتر يا رعایت اصول بهداشتی و ایمنی و علم روز در حفظ تنوع زیستی جهت همزیستی باشتر، شناسایی گیاهان بومی اقتصادی مورد تعليف شتره نحوه تکثیر و کاشت آنها و روش‌های جلب توریسم و گردشگران ایرانی و خارجی همگام با کسب تجربیات و دانش بومی و آخرین یافته‌های علمی و تحقیقاتی آشنا خواهند شد و نهایتا تاثیر به‌سزایی در موفقیت طرح خواهد داشت.
مدیریت مشارکتی مناطق بیابانی
مدیریت مناطق بیابانی به‌منظور پرورش و توسعه شتر نیاز به اطلاعات اکولوژیکی، جامعه‌شناسی و علوم ارتباطات انسانی دارد، که این روش می‌تواند کمک شایانی به اجرای آن با پنج رویکرد مذکور شود.
باتوجه به اینکه احداث حدود ۲میلیون هکتار جنگل‌های دست کاشت موجب مقابله با بیابان‌زایی و پیشگیری از بروز ریزگردها به‌منظور حفاظت از شهرها و روستاهای مناطق بیابانی شده و امکان زندگی را تا حدودی برای ساکنین و جوامع محلی مناطق بیابانی مهیا کرده است، مشکلاتی را نیز ازلحاظ نداشتن تنوع زیستی و نداشتن پتانسیل اقتصادی برای عدم پرورش شتر در آن ایجاد نموده است، که ادامه این روند موجب انقراض و نابودی این جنگل‌های تک‌گونه‌ای یا محدود به دو یا سه گونه شده است.
از سوی دیگر با پدیدار شدن اکوسیستمی ناپایدار و مخرب با وجود آفاتی نظیر ملخ و موش و فقط با صرف هزینه‌های گزاف دولتی، مقابله با بیابان‌زایی بدون درنظر گرفتن مشارکت مردم و همزیستی با شتر خواهد بود، بنابراین توجه به موضوع تنوع زیستی در جنگل‌های دست کاشت مناطق بیابانی و نیز توسعه آن با بازده اقتصادی نه تنها مقابله با بیابان‌زایی و توانمندسازی جوامع محلی و ملی خواهد بود، لذا باید درنظر داشت مدیریت مشارکتی متکی بر روابط انسانی است که در آن ارزش‌های انسانی وجود دارد و کار مفید و موثر تنها به‌وسیله کارکنانی رضایتمند انجام می‌شود و اگر نقصانی در کار به وجود آید ریشه آن در رابطه بین کارکنان و کارفرمایان قابل تشخیص و حل شدنی است.
بنابراین ضروری به‌نظر می‌رسد جایگاه مدیریت منابع انسانی در اهداف مذکور تعیین شود تا با تاکید بر اداره انسانی با الگوی مدیریت امروزی با حفظ روابط منطقی و عادلانه، مدیریت توانایی کار را با انسان و به‌وسیله انسان و بر اساس وظایف برنامه‌ریزی، سازماندهی، هدایت و کنترل نمود.
مشارکت در این بخش فرایندی داوطلبانه و همه‌جانبه است که همدلی و همبستگی کامل بين عناصر ذینفع را موردتوجه قرار داده و هدف آن حفظ، احیاء، توسعه و بهره‌برداری بهینه از مناطق بیابانی با کمک و همکاری مردم می‌باشد.
ایجاد انگیزه، اعتمادسازی و ایجاد ارتباط، آموزش، سازماندهی، پشتیبانی و حمایت، استمرار و مداومت، ارزشیابی و تحقق مشارکت از مراحل مشارکت مردم در مدیریت مشارکتی برای ایجاد تنوع زیستی در جنگل‌های دست کاشت پرورش شتر است که زمینه کار و اشتغال را فراهم می‌کند.
یکی از راهبردهای مهم در ایجاد مشارکت به‌منظور نیل به اهداف مذکور، تشکیل تعاونی‌هاست. سازماندهی و تشکیل تعاونی‌های شتر داری با هدف ایجاد تنوع زیستی جنگل‌های دست کاشت و توسعه آن یکی از ابزارهای اساسی در تحقق مشارکت مردمی در راستای اهداف و سیاست‌های دولت جهت بهره‌برداری صحیح و اصولی است.
