رویای دست یافتنی صادرات ۲۰ میلیارد دلاری در بخش کشاورزی

 «تولید صادرات محور» ترجیع ­بند سیاست­گذاری کشاورزی در کشورهای پیشرو بوده است؛ چرا که محصولات صادراتی غالبا از کیفیت مناسب تری برخوردار بوده و ضمن ایجاد درآمد قابل توجه برای تولیدکنندگان، منجر به ورود فناوری جدید به این بخش نیز خواهد شد. از طرف دیگر، منطقه جغرافیایی پیرامونی کشور ایران، بازار بالقوه و ارزشمندی برای توسعه صادرات محصولات کشاورزی ایجاد کرده که توجه به آن می­تواند رونق قابل توجهی را در این بخش ایجاد کند.

صادرات بخش کشاورزی ایران معادل ۶.۲ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۹ و ارزش افزوده این بخش با قیمت ­های ثابت سال ۱۳۹۰ نیز به رقم ۵۱.۴ هزار میلیارد تومان در این سال رسیده است. نمودار ۱ رابطه بین صادرات و ارزش افزوده بخش کشاورزی ایران در فاصله زمانی ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۹ نشان می­دهد. بر اساس آنچه مشاهده می­شود، رابطه مثبت و معنی ­دار بین ارزش افزوده کشاورزی و مقدار صادرات برقرار بوده است. بنابراین، رابطه بین این دو متغیر در ایران به لحاظ آماری تایید می­ شود.

در نمودار شماره ۲ نیز روند زمانی ارزش صادرات کشاورزی ایران در چهار دهه اخیر نشان داده شده است. بررسی این شاخص نشان می­دهد که دهه ­های رکود منجر به رونق قابل توجه در دهه ­های پس از آن شده است. بنابراین، اگرچه در یک دهه اخیر رکود صادراتی در این بخش وجود داشته، اما تغییر در جهت­گیری های سیاستی می­تواند پتانسیل قابل توجهی را برای جهش صادراتی فراهم کند. برآوردها نشان می­‌دهد که در دوره زمانی مورد بررسی، صادرات بخش کشاورزی به طور متوسط در هر سال ۱۱ درصد رشد کرده است. تدوام این میزان رشد در یک دهه آینده و پایداری آن می­تواند رویای صادرات ۲۰ میلیارد دلاری این بخش تا سال ۱۴۱۰ را دست یافتنی کند.

با توجه به آن چه بیان شد، تولید صادرات محور می­تواند ضمن تقویت صادرات غیرنفتی، سبد درآمد ارزی ایران را متنوع ­تر و تحریم ­ناپذیرتر نماید. با این وجود سیاستگذاری حاضر در بخش کشاورزی  نیازمند تغییرات جدی بوده و در تحقق این هدف نقش حیاتی خواهد داشت. آنچه بیش از هر چیز ضرورت دارد، رفع موانع و مقرارت صادراتی است. در چنین حالتی دولت بایستی دخالت های خود در زنجیره تامین محصولات صادراتی را هدفمند کرده و حمایت‌­های خود را معطوف به حذف موانع دست و پاگیر نماید. از طرف دیگر، تعیین مشوق های صادراتی نیز منجر به افزایش انگیزه صادر کنندگان این بخش خواهد شد. همچنین، دیپلماسی تجاری ایران در کشورهای هدف نیازمند تقویت و توجه جدی است. رایزنی­های کشاورزی به منظور یافتن بازارهای هدف جدید، نقش بی بدیلی در جهش صادراتی محصولات کشاورزی خواهد داشت.

حامد نجفی علمدارلو، دکتری اقتصاد کشاورزی و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس