پیشنهادی به کشاورزان برای مدیریت عواقب گرانی کودهای شیمیایی

خبرگزاری تسنیم، در شرایطی که دولت بدون توجه به پیامدهای افزایش قیمت کود بر تامین محصولات اساسی کشاورزی و معیشت کشاورزان در شرایط تحریم اقدام کرده است بایست از کشاورزان درخواست کرد که راهکارهای فنی را برای مواجهه با این فشارها به منظور تدوام تولید و تامین هزینه خانوارهای خود در نظر بگیرند. تغییرات و افزایش قیمت کود یکی از عوامل تهدید امنیت غذایی کشورهایی است که بخش زیادی از نیازهای غذایی خود را بصورت داخلی تامین می­کنند. هزینه کود تقریباً یک سوم هزینه ­های عملیاتی محصولات زراعی و باغبانی را شامل می شود و اثرات افزایش قیمت آن بر قیمت تمام شده محصول تا دو برابر موثرتر از سایر عوامل محیط تولید است. با توجه به ثبات نسبی بازار جهانی کودهای اصلی طی سال های اخیر و به رغم رویه­ مورد عمل در سایر کشورها که در آنها قیمت کود تابع قیمت مواد اولیه، قیمت انرژی، نرخ های جهانی و هچنین عرضه و تقاضای داخلی و بین المللی کود است شاهدیم که دولت به یکباره قیمت انواع مختلف کودها را بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ درصد افزایش داده است. در چنین شرایطی، اتخاذ راهبردهایی برای مواجهه با پیامدهای افزایش قیمت کود توسط کشاورزان اجتناب ناپذیر است.

قیمت خرید محصولات کشاورزان همزمان با قیمت کود افزایش نمی یابد

بررسی روند تغییرات سالانه قیمت خرید داخلی محصولات کشاورزان در گروه­های مختلف تولیدات شامل غلات، گیاهان صنعتی، انواع میوه، سبزیجات و صیفی­ها نشان می دهد که به جز محصولات موضوع خرید تضمینی (گندم، چغندرقند، دانه­های روغنی و …) که نرخ خرید آنها در هر سال ثابت است و توسط دولت مشخص می شود، قیمت خرید سایر محصولات زراعی و باغی از کشاورزان بیش از آنکه متاثر از عوامل داخلی زنجیره ارزش مانند عرضه و تقاضا، هزینه حمل و نقل، قیمت داخلی و جهانی نهاده­های تولید و … باشد، تابع تورّم انتظاری، نرخ ارز، و همچنین عوامل مرتبط با دلالی غیرمفید است. به بیان دیگر، به علت فعالیت همزمان دلالان محصولات کشاورزی در فعالیت­های سفته ­بازی، افزایش قیمت نهاده ­ها از جمله کود و سموم کشاورزی هرگز باعث افزایش متناسب قیمت خرید محصولات کشاورزان نخواهد شد. حتی این امکان وجود دارد که پس از افزایش قیمت کود، دولت با گشودن درهای وارداتِ انواع کالاهای اساسی به بهانه تامین ذخائر استراتژیک در ماه های پایانی سال و تنظیم بازار، موجبات کاهش قیمت محصولات کشاورزی را فراهم آورد.

دولت پیش از آن که نرخ خرید تضمینی را اعلام کند قیمت کود را افزایش داد

افزایش چندین برابری قیمت کود در شرایطی رخ داد که دولت هنوز قیمت خرید تضمینی را اعلام نکرده است و همچنان علاقه ­ای به افزایش نرخ خرید تضمینی گندم و سایر محصولات ندارد. پیامد مستقیم این اقدام، در خوش­بینانه­ ترین سناریو منجر به کاهش شدید تولید گندم خواهد شد. به طور خاص تولید گندم به علت ساختار فنی آن نسبت به سایر محصولات، وابستگی مستقیم به قیمت تضمینی و همچنین امکان تامین نهاده های مورد نیاز توسط کشاورزان دارد. اغلب گندم­کاران به دلایل افزایش­ هزینه­ ها و رویارویی با شرایط بی ثبات بازار سایر محصولات، توانایی تناوب کشت با محصولاتی با نیاز کود کمتری را ندارند و در نتیجه اولین پیامد افزایش قیمت کود، کاهش انگیزه کاشت، رها کردن و فروش زمین و نیز کاهش عملکرد در واحد سطح خواهد بود. در صورتی که سهم افزایش قیمت کود بر کاهش سطح زیر کشت و عملکرد در خوش­بینانه ­ترین وضعیت، ۲۵ درصد کاهش تولید، و اثرات قیمت تضمینی قابل اعلام توسط دولت نسبت به هزینه های تولید گندم ۵۰ درصد فرض شود، احتمال کاهش ۱۰۰ درصدی تولید گندم و نیاز به واردات بیش از  ۷-۸ میلیون تن گندم در سال زراعی پیش رو دور از انتظار نخواهد بود.

روش­های مدیریت عواقب ناشی از افزایش قیمت کود توسط کشاورزان

از روش­های تجربه شده­ کاهش ریسک افزایش قیمت کود توسط کشاورزان می توان به متعدد کردن کشت­ها (چند کشتی و کشت مخلوط) از طریق کاشت ترکیبی از محصولات با نیاز کودی کمتر، تناوب کاشت با محصولات دارای نیاز کمتر کود، تغییر به ارقام کمتر حساس به کود، کاهش تعداد دفعات تغذیه گیاه، موکول کردن تغذیه خاک به سال بعد (در مورد محصولات باغی دارای ویژگی سال­آوری) و همچنین تغییر از کودهای شیمیایی به انواع کودهای با منشاء محلّی و طبیعی شامل کودهای دامی (گاو، گوسفند، مرغ و اسب)، بقایای گیاهی (هیومیک اسید و …)، کود سبز (انواع ماشک، منداب، خُلر، شبدر و …)، انواع کُمپوست، کودهای بیولوژیک (انواع ریزوبیوم، ازتوباکتر، میکوریزا، باکتری های فسفات و …) و انواع کودهای معدنی (گوگرد، گچ و …) قابل دسترسی در اکثر مناطق تولید است.