پیشنهاد مرکز پژوهش‌ها برای حذف یا کاهش بودجه طرحهای آبیاری نوین
بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد، از اوایل دهه ۱۳۹۰ مراجع معتبر داخلی و خارجی نسبت به کارکرد سامانه‌های نوین آبیاری در صرفه‌جویی واقعی آب کشاورزی دچار تردید شدند.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، با توجه به اهمیت برخی از طرحهای مربوط به بخش آب، در لایحه بودجه سال ۱۳۹۹ ،اعتباراتی از محل صندوق توسعه ملی برای سه طرح مرتبط با بخش آب درنظر گرفته شده است. در بند هـ تبصره ۴ ماده واحده لایحه بودجه سال ۱۳۹۹ ،مبلغ ۳۵۰ میلیون یورو از منابع صندوق توسعه ملی به طرحهای بخش آب و آب و فاضلاب ازجمله برای طرحهای آبیاری تحت فشار و نوین، طرحهای آبرسانی روستایی و عشایری و توسعه شبکه‌های آن و پایداری و ارتقای کیفی آب شرب شهرهای پرتنش مطابق جدول زیر اختصاص داده شده است:
در اعتبارات مربوط به طرحهای بخش آب و آب و فاضلاب مندرج در بند هـ تبصره ۴ لایحه بودجه سال ۱۳۹۹، پس از بررسی در کمیسیون تلفیق بودجه تغییراتی ایجاد شده است که این تغییرات به شرح زیر است:
اعتبارات مربوط به طرحهای آبیاری تحت فشار و نوین و همچنین طرحهای آبرسانی روستایی و عشایری و توسعه شبکه‌های آن، کاهش یافته و اعتبارات مربوط به پایداری و ارتقای کیفی آب شرب شهرهای پرتنش به‌طور کامل حذف شده است.
براساس این گزارش، اعتبارات تخصیص یافته در سالهای ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۸ برای سامانه‌های نوین آبیاری رقمی حدود ۷۰۰۰۰ میلیارد ریال بوده است. اعتبارات مذکور عمدتاً صرف سامانه‌های آبیاری تحت فشار شده است و محلهای تأمین آن نیز از سه محل درآمد عمومی، سایر ردیفها در قوانین بودجه سالیانه و اعتبارات تخصیص یافته از صندوق توسعه ملی است. نکته مهم قابل ذکر این است که براساس برخی مواد قانونی برنامه‌های توسعه، سهم چشمگیری از این اعتبارات به‌صورت بلاعوض به مردم پرداخت شده است.
از اوایل دهه ۱۳۹۰ مراجع معتبر داخلی و خارجی نسبت به کارکرد سامانه‌های نوین آبیاری در صرفه‌جویی واقعی آب کشاورزی دچار تردید شدند. از طرفی نیز تبعات توسعه آنها را در افزایش مصرف آب و سطح زیرکشت و تغییرالگوی کشت به سمت گیاهان پرمصرف (به‌خصوص باغی) هشدار داده شد.
در ادامه این گزارش آمده است، بهره‌وری آب در واحد آب مصرفی نیز کم و بیش ثابت باقی مانده است. استفاده از روشهای نوین آبیاری در غیاب کنترل تخصیص آب (مانند نصب کنتورهای هوشمند) معمولا شرایط را بدتر خواهد کرد و سبب می‌شود تا مصرف آب در واحد سطح بالا رود، سطح زیرکشت افزایش یابد، کشاورزان ترغیب شوند تا آب را بیشتر و از منابع آب زیرزمینی عمیق‌تری برداشت کنند؛ نتیجه‌ای که کنترل دسترسی به آب، باید مقدم بر به‌کارگیری روشهای پیشرفته آبیاری باشد. به همین ترتیب از منظر بهره‌وری آب، این سامانه تفاوت چندانی با آبیاری سطحی ندارد (چنانچه مبنا مصرف واقعی آب باشد، نه برداشت آب). همچنین در توسعه این سامانه‌ها، باید توجه کرد که پیشنیازهایی لازم است که مهمترین آنها عبارتند از: امکان مدیریت تخصیص، کنترل افزایش سطح و تغییر الگوی کشت. بدون چنین زیرساختهایی، گزارشها و مشاهده‌ها نشان می‌دهد که توسعه این سامانه‌ها حتی می‌تواند منجر به افزایش مصرف آب نیز شود.
در همین راستا مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی دو پیشنهاد برای اصلاح لایحه بودجه ۹۹ ارائه کرده است، با توجه به تردیدهای جدی در رابطه با کارکرد سامانه‌های نوین آبیاری در صرفه‌جویی واقعی آب کشاورزی و همچنین برخی تبعات استفاده از این سامانه‌ها ازجمله افزایش مصرف آب و سطح زیرکشت و تغییرالگوی کشت به سمت گیاهان پرمصرف، کاملا ضروری است تا سیاستهای صرفه‌جویی آب به‌طور جدی مورد بازنگری قرار گیرد. در این راستا پیشنهادهای زیر جهت حذف، کاهش و یا افزایش اعتبارات مربوط به طرحهای بخش آب و آب و فاضالب ارائه می‌شود:
پیشنهاد اول: (۱) حذف کامل اعتبارات مربوط به طرحهای آبیاری تحت فشار و نوین، (۲) تا سقف ۱۰۰ میلیون یورو اعتبار برای طرح های آبرسانی روستایی و عشایری و توسعه شبکه‌های آن و (۳) تا سقف ۵۰ میلیون یورو اعتبار برای طرحهای پایداری و ارتقای کیفی آب شرب شهرهای پرتنش.
پیشنهاد دوم: (۱) تا سقف ۵۰ میلیون یورو اعتبار برای طرحهای آبیاری تحت فشار و نوین، (۲) تا سقف ۱۰۰ میلیون یورو اعتبار برای طرحهای آبرسانی روستایی و عشایری و توسعه شبکه‌های آن و (۳) تا سقف ۵۰ میلیون یورو اعتبار برای طرحهای پایداری و ارتقای کیفی آب شرب شهرهای پرتنش.
