زراعت و معرفی شبدر به زبان ساده
شبدر از جمله گیاهان چند ساله است که بیشتر برای علوفه دام استفاده می شود. کاشت این گیاه از طریق بذر می باشد. در مناطق معتدل و مرطوب رشد بهتری دارد.
شبدر سه برگی است. ارزش غذایی بالایی دارد به همین منظور در درمان بسیاری از بیماری های موثر است.
از این گیاه بیشتر برای علوفه حیوانات و تغذیه آنان استفاده می شود. کاشت شبدر از طریق بذر انجام می شود. شبدر از تیره فاباسه و نخود می باشد. میوه های بسیار کوچک این گیاه دارای تعدادی دانه ریز می باشد که در کاسه ای از گل پوشاننده شده اند. شبدر از جمله گیاهان قدیمی است که از دیرباز کشت می شده است.
شبدر دارای گونه های مختلفی است:
۱) شبدر ايراني:
اين نوع گیاه از نظر چراي دام ها و تهيّه علوفه مرتعي بسيار اهميّت دارد. همچنین گياهي يكساله پائيزه است كه در اواخر زمستان تا اوايل بهار به توليد علوفه مي پردازد وليكن رشد اصلي آن در طي زمستان و به حالت خوابيده است. بذور آن را در پائيز مي كارند كه رشد كند خود را به حالت خوابيده آغاز مي كند وليكن با شروع بهار به سرعت رشد مناسبي دست مي يابد. زندگي اين گياه در سراسر بهار و اوايل تابستان ادامه مي يابد سپس توليد بذر مي كند و به رشدش خاتمه مي دهد. ارتفاع شبدر ايراني ۷۰ – ۳۰ سانتيمتر است. گل هايش زرشكي يا ارغواني هستند. شبدر ايراني علاقمند خاك هاي مرطوب و سنگين با خاصيت اسيدي است.
اين گياه با وجود پائيزه بودن داراي مقاومت زيادي به سرماي زمستان ها نيست. كاشت بهاره شبدر ايراني موجب كندي رشد و عدم توليد بذور كافي مي گردد. مقدار بذر لازم براي كاشت حدود اً ۸ – ۴ كيلوگرم در هكتار است. چرانيدن اين گياه بويژه در صبحگاهان موجب بروز نفخ در دام ها مي شود. شبدر ايراني به توليد ۱۰-۲۵ تن در هكتار علوفه تازه معادل ۵ – ۲ تن علوفه خشك (با ضريب تبديل ۵ به ۱) و ۴۰۰ – ۱۰۰ كيلوگرم بذر در هكتار مي پردازد.
۲) شبدر مصري (برسيم):
شبدر مصري گياهي يكساله و بهاره با ريشه هاي عميق است.
طول ساقه هاي هوایی آن تا يك متر مي رسد.
اين گياه در نواحي خوزستان تا ۵ چين در سال محصول مي دهد.
كاشت مخلوط شبدر مصري با غلات به توليد محصول مطلوبي از نظر كميّت و كيفيت منتهي مي گردد.
اين گياه نيازمند آب كافي و گرماي مناسب است.
خاك مناسب براي رشد شبدر برسيم بايد از انواع سبك باشد.
شبدر برسيم يا مصري خاك هاي اسيدي و مرطوب را نمي پسندد.
بهترين شرايط براي كاشت آن مصري را خاك هاي سبك يا نيمه سبك با اقليم مرطوب و نسبتا گرم مي دانند.
قدرت پنجه زني مناسب و رشد و نمو كافي بعد از هر چين جزو خصوصيات اين گياه علوفه اي به شمار مي آيند. اين گياه به ۱۵۰ كيلوگرم كود فسفاته، ۸۰ – ۵۰ كيلوگرم كود پتاسه و ۵۰ كيلوگرم كود اوره در هكتار به صورت قبل از كاشت نيازمند است.
شبدر مصري را نبايد در اوايل بهار كه هوا نسبتا خنك است، كشت نمود لذا اندكي تأخير در كاشت بهاره آن ضروري است.
۳) شبدر سفيد:
شبدر سفيد گياهي چندساله با ريشه هاي عميق به طول تا ۵۰ سانتيمتر و ساقه هاي خزنده اي كه از محل تماس با خاك مرطوب خارج مي شوند. اين گياه در بسياري از مناطق رشد مي نمايد و توقع بسيار كمي دارد.
شبدر سفيد به نور فراوان نياز دارد وليكن مي توان آنرا حتي در خاك هاي رسي نيز كشت نمود.
زراعت مخلوط شبدرسفيد با غلات بسيار مناسب است.
كاشت آن در چراگاه ها مطلوب مي باشد امّا گوسفندان تمايل چنداني به خوردن آن ندارند.
اين گياه شهد زيادي در گل هايش توليد مي كند لذا براي زنبورداري بسيار مطلوب است.
بهترين شرايط رشد شبدرسفيد در اقليم مرطوب، سرد و خاك هاي اسيدي برخوردار از آهك و فسفر كافي مي باشد. اصولاً شبدرسفيد را در بهار مي كارند ولي امكان كاشت پائيزه نيز در مناطق معتدل وجود دارد.
مقدار بذر مورد نياز آن حدود ۱۰ – ۲ كيلوگرم در هكتار است.
۴) شبدر قرمز:
شبدر قرمز گياهي دائمي است ولي اغلب به صورت دوساله زراعت مي گردد.
موارد استفاده از آن شامل: علوفه سبز، علوفه خشك و چرانيدن مي باشند.
كاشت مخلوط شبدر قرمز با غلات بسيار مناسب است.
اين گياه را مي توان در پائيز و بهار كشت نمود.
مقدار بذر آن ۱۰ – ۵ كيلوگرم در هكتار توسط بذركار و يا ۱۵ – ۱۰ كيلوگرم در هكتار بصورت دستپاش است.
ارتفاع این نوع گیاه حدود ۵۰ – ۱۰ سانتيمتر و برگ هايش پوشيده از كُرك هستند.
رنگ گل هايش ارغواني می باشد.
اين گياه داراي بذوری تخم مرغي شكل به رنگ زرد در درون نيامكي دوكي شكل مي باشد.
منبع:
گیاهان زراعتی – تالیف: اسماعیل پورکاظم
