مزیت‌های اقتصادی که از دل خاک می‌روید
پسته، زعفران و زیره سه محصولی هستند که جور کشاورزی نیمه جان استان سمنان را به رغم وقوع خشکسالی و سرمازدگی سال های اخیر، به دوش کشیده اند.
محمد حسن مقدم‌نیا: خط فرضی پنج دهه قبل استان سمنان را به دو بخش شرق و غرب تقسیم کرد موضوعی که البته کسی هم منشأ آن را نمی‌داند اما تأثیرات آن بعد از دهه‌ها، امروز به وضوح در استان سمنان به چشم می‌آید. غرب در وضعیت صنعتی و مملو از سرمایه گذاری و توسعه اقتصادی و اشتغال و شرق مملو از بیکار، سرشار از خشکسالی و خالی از صنعت است.
اعتبارات صنعتی و سرمایه گذاران اما از گردنه آهوان بالا نمی‌آیند دلیلش هم البته منطقی است چرا که اولاً مزیت‌های اقتصادی غرب استان سمنان بر مبنای صنعت پایه گذاری شده و ثانیاً نزدیکی به تهران باعث شده تا سرمایه گذاران، در غرب استان سمنان بیشتر حضور داشته باشند موضوعی که البته همه آن را پذیرفته و خواه ناخواه مبنای جغرافیای اقتصادی استان سمنان شده است.
مزیت‌های اقتصادی که به تازگی مورد توجه قرار گرفتند
تا دهه ۸۰ خورشیدی وضعیت خوب بود واستان سمنان بیش از ۱۴۰ هزار تن گندم برداشت می‌کرد که ۱۰۰ هزار تن فقط در شهرستان شاهرود (در آن زمان میامی نیز جز شاهرود محسوب می‌شد) بود همچنین پسته دامغان، فندق و گردو، زردآلود و سیب و… دست کمی از اقتصاد صنعت محور غرب استان نداشتند اما نهضت چاه کنی‌های بی رویه و غیرکارشناسی در اوایل دهه ۶۰ و تلاش برای خودکفایی در امر گندم بدون توجه به موضوع منابع آبی، تغییر اقلیم، گرمایش زمین، بی برنامگی دولت‌ها در تغییر اولویت‌های اقتصادی و عدم ایجاد مشوق برای جذب سرمایه گذار صنعتی دست به دست هم داد تا شرق استان بیابانی بزرگ و بی آب شود که نتایج آن را در ۱۴۰۰ شاهد بودیم برداشت ۴۵ هزار تن گندم در سال ۱۴۰۰ و ۶۰ هزار گندم در سال ۱۴۰۱ آن هم در استانی که روزگاری این میزان گندم را تنها در گرمسار برداشت می‌کرد.
در یک دهه اخیر اما ورق اندکی برگشته و اگر اصرار مسئولان بر کاشت محصولات پرآب و گم بازدهی مانند صیفی‌جات، جو و… را کنار بگذاریم، شاهد اتفاقات خوبی نیز در استان هستیم که نمونه آن کشت زعفران، عناب، پسته، گیاهان دارویی، کشت در زمین‌های شیب دار، گل محمدی، زیره و … هستند. محصولاتی کم آب بر و متناسب با الگوی کشت که توانسته‌اند ارزش افزوده بسیاری را نیز به دنبال داشته باشند هر چند هنوز هم اصرار بر کاشت خربزه در سرخه و گرمسار و… در عین کمبود آب، بسیاری از این تلاش‌ها را خنثی و خستگی را بر تن مسئولان جهاد استان می‌گذارد.
در کنار همه این اتفاقات اما کشت سه محصول مزیت دار اقتصادی در استان سمنان شامل زیره، پسته و همچنین زعفران که هر سه قابلیت حضور در بورس کالا را نیز دارند و در کنار مزیت اقتصادی شأن، ارزش افزوده بالا، ماندگاری بسیار زیاد، بازارهای خارجی، بسته بندی آسان و فرآوری متعددی را نیز دارا هستند و این امکان را به استان سمنان می‌دهد که در عین خشکسالی، بتواند در زمینه توسعه اقتصادی محصولات کشاورزی گام‌های اساسی بردارد کافی است تنها این نکته را مورد توجه قرار دهیم که در دامغان سالانه سه هزار میلیارد تومان گردش مالی پسته است! هر چند دیر، اما مسئولان بالاخره به این مزیت‌ها، نگاه ویژه‌ای دارند.
بورس و صادرات ۲ رکن اصلی تولیدات زیره، پسته و زعفران
یک کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه زیره در سمنان، پسته در دامغان و زعفران در شاهرود سه مزیت اقتصادی دارای ارزش افزوده هستند، گفت: توسعه کشت این محصولات طی سال‌های اخیر توانسته مزیت‌های خوب اقتصادی به استان ببخشد اما تا زمانی که نتوانیم در زمینه برند سازی این محصولات به نام استان موفق عمل کنیم، نمی‌توانیم در حوزه بورس گیاهان دارویی و حتی یافتن بازارهای ملی و خارجی توفیقاتی را کسب کنیم.
علی محمد صدیقی با بیان اینکه محصولات مزیت دار کشاورزی استان نیازمند برند سازی و معرفی در بورس هستند، بیان کرد: زیره امروز یکی از پرطرفدارترین اقلام در بورس است اما همواره نام استان‌های دیگر چه در زمینه زیره و چه در حوزه پسته و زعفران بر محصولات استان سایه افکنده است در حالی که بزرگترین طرح کشاورزی مشارکتی زعفران ایران برای اولین بار در شاهرود استان سمنان صورت گرفته و حتی الگویی برای دیگر استان‌ها نیز شده است.
وی با بیان اینکه در این ارتباط اول مسئولان ارشد استانی و تصمیم سازان مقصر هستند که نتوانسته‌اند برنامه جامعی را برای توسعه کیفی و کمی محصولات داشته باشند سپس جهاد باید برنامه‌ای را برای ترویج ارائه کند و بعد از آن رسانه‌ها به کمک تولیدات استان بیایند که بتوان آن را در زمینه ملی و حتی بورس معرفی کرد و توانست اقدامات سازنده‌ای را رقم زد، افزود: در زمینه ترویج کشت تولیدات مزیت دار مانند زیره، پسته و زعفران آنطور که باید و شاید نتوانسته‌ایم عمل کنیم چرا که هنوز در استان سمنان محصولاتی ماند خربزه و هندوانه با کمترین بهره اقتصادی و بیشترین مصرف آب کشت می‌شوند.
ضرورت برنامه‌ریزی در زمینه توسعه کیفی
این کارشناس کشاورزی بیان کرد: کشاورزان ما برای یک کیلوگرم گندم ۲۵ هزار تومان، برای یک کیلوگرم خربزه ۷۰ و برای یک کیلو گرم هندوانه ۱۲۰ هزار تومان آب گران بها را هدر می‌دهند و در نهایت این محصولات را ۱۱، ۱۲ و چهار هزار تومان بفروشند این در حالی است که با میزان آب هدر رفته برای یک کیلوگرم خربزه ۱۴ هزار تومانی می‌توان ۴۰۰ هزار تومان زیره، حدوداً ۶۰۰ هزار تومان زعفران و ۲۰۰ هزار تومان پسته فروخت و اگر مسئولان جهاد کشاورزی ما به درستی ترویج را در دستور کار خودشان قرار می‌دادند اصلاً کسی نباید در این استان خربزه و صیفی بکارد.
کشت زیره در شهرستان سمنان یک مزیت اقتصادی است البته این به آن معنی نیست که در دیگر شهرستان‌ها این محصول کشت نمی‌شود اما معدن آن سمنان محسوب می‌شود در سال ۹۹ سطح زیر کشت این محصول ۶۰۰ هکتار بود در سال ۱۴۰۰ با بیش از ۴۰۰ هکتار افزایش، سطح زیر کشت این محصول به یک هزار و ۱۰۰ هکتار افزایش پیدا می‌کند و در سال جاری نیز هنوز آمار رسمی کشت این محصول با توجه به زمین کشت مشخص نیست
این در حالی که محمد رضا باقری مدیر عامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان سمنان از رویکرد حمایت محور نسبت به صنایع کوچک و فرآوری در استان خبر داد و با بیان اینکه ۲۱ ظرفیت در قالب خوشه‌های صنعتی در استان شناسایی شده که با هدف حمایت از کسب و کارهای خرد و متوسط، ساماندهی می‌شوند، بیان کرد: در این زمینه پسته، زعفران و… مورد حمایت قرار می‌گیرند تا بتوانیم حمایت متوازنی را نیز از صنایع کوچک داشته باشیم.
پسته ظرفیت اقتصادی استان سمنان است
استاندار سمنان در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه یکی از ظرفیت‌های اساسی اقتصاد کشاورزی استان سمنان محصول پسته است، گفت: یکی از اقدامات خوبی که در استان در ارتباط با برند سازی این محصول صورت می‌گیرد، برگزاری جشنواره پسته ایران دامغان است که باید با نگاه فرا استانی به آن توجه داشت.
سید محمد رضا هاشمی با بیان اینکه پسته دامغان یکی از برندهای شناخته شده در تولیدات استان سمنان محسوب می‌شود، بیان کرد: برگزاری رویدادها می‌تواند در معرفی داشته‌های استان مانند زیره، زعفران، پسته و… مؤثر باشد اما در کنار آن مقوله افزایش بهره‌وری در کشت را نیز مد نظر قرار داده‌ایم.
وی با بیان اینکه سومین راهبرد باید فرآوری باشد چرا که ارزش افزوده بهتری را نصیب تولیدات استان سمنان خواهد کرد، افزود: سه هزار میلیارد تومان در سال گردش مالی پسته است که می‌توان به تقویت واحدهای فرآوری این میزان را افزایش هم داد از سوی دیگر همانطور که در نشست با مسئولان جشنواره پسته نیز اعلام کردیم در ارتباط با تولیداتی از این دست آمادگی اعطای تسهیلات بصیره ۱۸ قانون بودجه شامل تولید و اشتغال در راستای حمایت از تولیدگران هستیم.
توسعه کشاورزی مشارکتی راهکارهای ارتقای کیفی و کمی محصولات
این در حالی است که حسن زارع زاده، دبیر نهمین جشنواره پسته دامغان نیز به ظرفیت‌های تولید این محصول در استان اشاره و در گفتگو با خبرنگار مهر، بیان کرد: هم اکنون ۱۳۰ مرکز فرآوری پسته و همچنین سردخانه نگهداری این محصول با ظرفیت نگهداری سه سال در دامغان وجود دارد که بتوانیم این محصول را هر چه با کیفیت تر و بهتر عرضه کنیم در سال‌های اخیر همچنین با برنامه‌ریزی و درک اهمیت پسته توانسته‌ایم تعداد مراکز عرضه محصول را چهار برابر کنیم. که به ما این امکان را می‌دهد تا بتوانیم محصول را بهتر بشناسانیم.
در حوزه زعفران نیز چنین اقدامی صورت گرفته است سال زراعی گذشته شهرستان شاهرود و مرکز تحقیقات کشاورزی شاهد اجرای یک طرح جالب برای نخستین بار در کشور بود رئیس سازمان مرکز تحقیقات کشور ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۱ در حاشیه سفر به شاهرود درباره این طرح به خبرنگاران گفت: آبان ماه سال گذشته برای نخستین بار طرح کشاورزی مشارکتی به این ترتیب که زمین و فناوری از مرکز تحقیقات کشاورزی و آورده از بخش خصوصی در ۱۰۰ هکتار زمین با کاشت زعفران اجرا شد و توانست رویکردی جدید را در توسعه کشت این محصول در کشور فتح باب کند.
سید مجتبی خیام نکویی با بیان اینکه این طرح مانند سرمایه گذاری بخش خصوصی در صنعت است با این تفاوت که آب، زمین و فناوری در یک سمت و سرمایه گذاری در سمت دیگر قرار می‌گیرد و با مشارکت هر دو طرف، محصولات دارای مزیت مانند زعفران کشت می‌شوند، بیان داشت: توسعه این نوع کشت در زمره راهبردهای وزارتخانه است.
تسهیلات بانکی برای توسعه مشاغل
معاون اقتصادی استاندار سمنان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به راهکارهای حمایت از توسعه کشت‌های کم آب بر مانند زیره، پسته، عناب، زعفران و… بیان کرد: در چهار ماهه سال جاری ۴۰۰ میلیارد تومان تسهیلات تبصره ۱۸ قانون بودجه شامل تولید و اشتغال در استان پرداخت شده و ۲۳۳ میلیارد تومان نیز در بحث تسهیلات کم بهره اشتغال زایی اعطا شده است همچنین در مشاغل خانگی نیز شاهد بودیم ۴۱ میلیارد تومان تسهیلات در استان پرداخت شود.
محمدرضا صادقی از پرداخت ۳۰ میلیارد تومان تسهیلات به متقاضیان مشاغل روستایی در استان اشاره کرد و با بیان اینکه بخش اعظم این تسهیلات در زمینه کشاورزی و به خصوص کشت‌های مزیت دار بوده است، گفت: توسعه مهارت آموزی و اشتغال به خصوص با بهره‌گیری از دانش بنیان‌ها از دیگر تأکیدات و رویکردهای استانداری سمنان در مقوله تولیدات روستایی و کشاورزی و… است.
در کنار موضوع تسهیلات باید ترویج و همچنین بازاریابی را نیز مد نظر قرار داد آنطور که یک کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرنگار مهر، می‌گوید: در صورتی که بتوانیم با ترغیب کشاورزان، اجرای طرح‌هایی مانند کشاورزی مشارکتی و همچنین فرآوری محصولات، یک طرح را در استان به خوبی انجام دهیم، از صدها جلسه آموزشی، اعطای تسهیلات و آموزش فنی و حرفه‌ای و…. بهتر است چرا که نتایج آن را کشاورزان و بهره برداران بخش کشاورزی با چشم مشاهده می‌کنند.
علیرضا صالحیان با بیان اینکه سال‌ها است که مسئولان از کشت باریجه به عنوان اسانس ادکلن های فرانسوی سخن می‌گویند و این طرح در سرخه هم اجرا شد ولی کسی نتیجه و بهره آن را ندید در زمینه توسعه کشت زیره و زعفران (در پسته البته کمتر از این دو محصول) نیز شاهد همین موضوع هستیم، ابراز کرد: در صورتی که کشاورزان به چشم ماحصل سوق یافتن به سمت این نوع کشت‌ها را ببینند قطعاً دلگرمی بیشتری پیدا می‌کنند.
در نهایت باید گفت بحث درباره ظرفیت‌ها و اقداماتی که باید در حوزه کشت زعفران، پسته و زیره در استان سمنان و به خصوص مطرح شدن آنان در بورس، داشت، فراوان است و در مجال یک گزارش نیز نمی گنجد خبرگزاری مهر استان سمنان سعی دارد در گزارش‌های بعدی به صورت ریزتر به بایدها و نبایدهای ترویج کشت‌های مزیت دار این استان و توسعه اقتصادی بپردازد.
