۵ راهکار مغفول در بخش کشاورزی/دور ریزی محصول کشاورزان کی پایان می یابد؟
به گفته کارشناسان، 5 راهکار در بخش کشاورزی وجود دارد که تا اجرا نشود شاید در سالهای آینده هم شاهد دور ریزی و رها شدن محصولاتی مانند بادمجان، گوجه فرنگی، پیاز و خیار باشیم که هم امنیت غذایی به خطر می‌افتد و هم منابع کشور از بین می‌رود.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، برنامه‌های نادرست صادراتی، عدم اجرای الگوی کشت، اجرای نامنظم و با تاخیر خریدهای توافقی، قیمت‌گذاری پایین محصولات اساسی از جمله گندم و مدیریت جزیره‌ای باعث شده تعادل عرضه و تقاضای محصولات کشاورزی در مقعطی از سال به هم بخورد و زمانی سیب زمینی، پیاز، گوجه فرنگی و این بار هم بادمجان کشاورزان دور ریخته می‌شود و یا در مزرعه رها می‌شود.
این بار خبر خوراک شتر شدن بادمجان‌های کشاورزان هرمزگان چند روز پیش خبرساز شد و نقل محفل رسانه‌ها شد، خبر این بود که برخی از کشاورزان هرمزگان در پی عدم خرید محصولاتشان بادمجان‌ها را جلوی شترها ریختند.
۹ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی هرمزگان بادمجان کشت شده و برداشت این محصول نیز از اواخر آبان ماه آغاز شده و تا اواسط اردیبهشت ماه ادامه دارد و این میزان تولید باعث مازاد عرضه در کشور شده است.
نوسان‌های شدید قیمت محصولات سبزی و صیفی و حتی دور ریختن و دفن کردن این محصولات و یا رها کردن در مزرعه به خبرهای داغ چند سال پیش تبدیل شده و هر از چند گاهی تکرار می‌شود، اما مسئولان هم بی آن که این مشکلات را ریشه‌ای حل کنند، هر سال به دنبال توجیه هستند.
قیمت محصول زمانی آن قدر پایین می‌آید که برای کشاورز نمی‌صرفد محصول خود را برداشت کند و زمانی آن قدر گران است که صدای مصرف کننده در می‌آید، آیا واقعا نمی‌توان تعادلی برای ایجاد کرد؟ ریشه این مشکلات کجاست؟
* الگوی کشت ۱۰ سال روی میز دولت جا خوش کرده
واقعیت این است که برنامه تولیدی برای کشاورزان از سوی وزارت جهاد کشاورزی داده نمی‌شود و یا آنها مدیریت نمی‌شوند، کشاورزان هر چه دوست داشتند می‌کارند و نتیجه این می‌شود که در طول سال برخی از محصولات بیش از نیاز بازار می‌شود و قیمت‌ها بسیار پایین می‌آید و برخی محصولات کمتر کشت می‌شود و به قیمت‌های گران‌تری به دست مصرف کننده می‌رسد که در مورد اول تولید کننده و مورد دوم مصرف کننده ناراضی می‌شود.
برنامه تولید کشاورزان امروز مانند رشد درخت مو است که اگر هرس نکنی و روی داربست هدایتش نکنی از خانه همسایه سر در می‌آورد و همسایه را ناراحت می‌کند.
«الگوی کشت» طرحی است که قرار بود از ۱۰ سال پیش توسط وزارت جهاد کشاورزی اجرایی شود بنا بود بر اساس ظرفیت‌های هر منطقه برنامه کشتی توسط وزراتخانه داده شود، اولا نیاز اساسی کشور تولید شود دوم اینکه به اندازه ای تولید شود که تعادل در عرضه و تقاضا ایجاد شود.
کشور سالانه ۱۲۰ میلیون تن انواع محصولات کشاورزی تولید می‌کند، اما در محصولات اساسی مانند دانه‌های روغنی، خوراک دام و طیور وابستگی شدید به واردات داریم، در عوض محصولات سبزی و صیفی ما دور ریخته می‌شود.
با اجرایی نشدن این طرح اکنون کشاورز خودش تصمیم می‌گیرد که چه بکارد و جه نکارد، یعنی کاملا شانسی و تصادفی؛ یکسال شانس با او یار است و وضعش بهتر می‌شود و سال دیگر شانس با او یا ر نیست و به خاک سیاه می‌نشاند به این نوع کشت که کشاورز بر اساس قیمت سال جاری کشت سال آینده اش را تعیین می‌کند با عنوان «منحنی تار عنکبوتی» معروف است که کشورهای دیگر سالهاست راهکاری برای آن پیدا کرده و این مشکل را برطرف کرده‌اند.
وزیر جهاد کشاورزی قول داده بود که این طرح را از مهر امسال اجرایی کند، اما هنوز نشده است.
وزیر جهاد کشاورزی شهریور امسال اعلام کرد: «بخش فنی الگوی کشت براساس منابع خاک، تحولات اقلیمی ۵۰ سال گذشته و مورفولوژی گیاهان موجود در ایران آماده شده است و از مهر ماه طرح الگوی کشت اجرایی می‌شود.»
وی حتی این را هم گفت: «فاز اول اجرای الگوی کشت برای کشت پاییزه آماده شده به طوری که تمامی اطلاعات در اختیار ما قرار دارد، اما باید سیاست ها و حمایت‌های دولت به گونه‌ای باشد که کشاورز ما که امروز گوجه فرنگی، پیاز و سیب زمینی کشت می کند با انگیزه درآمدی بالا به دنبال تولید گیاهانی همچون دانه های روغنی، چغندر قند که محصول نهایی آنها وارداتی است، باشد.»
خاوازی به طور تلویحی در این صحبتها از سیاستهای تعیین نرخ خرید تضمینی محصولات اساسی مانند دانه های روغنی و چغندر قند انتقاد کرده و منظورش این است که اگر دولت نرخ‌های مناسبتری برای کالاهای اساسی در نظر بگیرد، کشاوران به سمت محصولات سبزی و صیفی نمی‌روند و تعادل عرضه و تقاضا به هم نمی‌خورد.
* عدم تعیین نرخ خرید تضمینی مناسب توسط دولت
دولت همه ساله نرخ خرید تضمینی محصولات کشاورزی را تعیین می‌کند، اما به اعتقاد کارشناسان نرخ محصولات اساسی باید طوری باشد که کشاورزان را به سمت تولید این گونه محصولات ترغیب کند، مثلا امسال نرخ خرید گندم کیلویی چهار هزار تومان اعلام شد کارشناسان می‌گویند این قیمت با توجه به تورم و افزایش قیمت نهاده‌ها بسیار پایین است، بنابراین کشاورز در دو راهی تصمیم‌گیری محصولات دیگری مانند بادمجان را انتخاب می‌کند و نتیجه آن می‌شود که در یک بخش مازاد عرضه و از بین رفتن سرمایه آب و خاک و وقت کشاورز می‌شود و در سوی دیگر هم وابستگی شدید به واردات و باز هم از بین رفتن سرمایه ملی و ارز کشور اتفاق می‌افتد.
*نداشتن مدیریت مناسب صادرات و واردات
نداشتن برنامه و مدیریت مناسب باعث شده که مازاد عرضه اثرات مخربی بر بازار و تولید داشته باشد کشور برنامه صادراتی برای بادمجان را با تاخیر زیاد شروع کرد که البته اعلام شد که متقاضی در کشورهای دیگر وجودندارد.
به گفته مدیر تعاون روستایی هرمزگان، اکنون مرز‌های کشور برای صادرات باز است، ولی تقاضایی از طرف دیگر کشورها وجود ندارد.
اسدپور گفت: تلاش شده بخشی از بادمجان برداشت شده به کشور افغانستان صادر شود که این میزان در برابر عرضه سنگین در بازار پاسخ گو نیست.
بدیهی است زمانی که به جای گندم و خوراک دام و طیور و دانه‌های روغنی، بادمجان بکارند، چنین مشکلاتی هم وجود خواهد داشت چه کسی در دنیا به دنبال واردات بادمجان است محصولی که ارزش غذایی چندانی ندارد و در طب سنتی مصرف بیشتر آن را نادرست خوانده‌اند. ما در حقیقت با سوء مدیریت کشاورز را به جای کشت محصول گندم به سوی بادمجان سوق می‌دهیم.
در اهمیت گندم همین بس که کشور روسیه با برنامه ریزی برای این محصول اساسی از وارد کننده به بزرگترین صادر کننده این محصول در دنیا تبدیل شد، امسال بیش از ۱۳۰ میلیون تن گندم تولید کرد. گندم و محصولات اساسی امروزه در مناسبات کشورها موثر است.
*عدم خرید توافقی مناسب و به موقع از سوی سازمان تعاون روستایی
خرید توافقی معمولا به عنوان سوپاپ اطمینان برای کشاورزان است که اگر محصولشان روی دستشان ماند، سازمان تعاون روستایی ورود کند تا کشاورز ضرر نکند، اما در سالهای گذشته از جمله در خرید گوجه فرنگی سال گذشته و امسال بادمجان و محصولات دیگر به اذعان کشاورزان کارنامه موفق نداشته است.
مدیر تعاون روستایی هرمزگان گفته است: ۱۴۰ تن محصول بادمجان با همکاری شبکه روستایی هرمزگان از کشاورزان استان خریداری شد.
وی با اشاره به کشت ۹ هزارهکتاری بادمجان در استان هرمزگان، پیش بینی نمود، بیش از ۴۷۰ هزار تن بادمجان از زمین‌های کشاورزی استان برداشت شود.
خرید این میزان اندک از محصول کشاورزان و آن هم با تاخیر زیاد معلوم است که نمی‌تواند تاثیری در قیمت بازار داشته باشد، ضمن اینکه نقش اینگونه نهادهای دولتی باید پیشگیرانه باشد، در حالی که تمام اقدام آنها علایم درمانی است و این قرص مسکن ها هم دردی را درمان نمی‌کند.
مدیر تعاون روستایی هرمزگان یکی از دلایل اصلی مشکلات کشاورزان استان عدم توازن در عرضه و تقاضا دانست و افزود: صادرات کمتر این محصول و محدودیت تقاضا در بازار داخل سبب بروز مشکلاتی برای فروش بادمجان توسط کشاورزان استان شده است.
*مدیریت جزیزه‌ای بلای بخش کشاورزی
مدیریت جزیره ای بخش کشاورزی و پاس‌کاری مسئولیت‌ها بین دو وزارتخانه جهادکشاورزی و صمت یکی دیگر از معضلات این بخش است تولید در یک وزارتخانه و بازار و برنامه های صادراتی در یک وزارتخانه دیگر و ناگفته پیداست که نتیجه چنین مدیریتی چه خواهد شد.
تمام دنیا به یکپارچگی مدیریت معتقدند integration System و این را به عنوان یک راهکار برای ثبات بازار اجرایی می‌کنند، اما در کشور به طور میانگین هر سال یکبار مدیریت های بازرگانی بخش کشاورزی تغییر می‌یابد.
