دستورالعمل کلی در مورد زراعت كلزا و منداب
نوعي از اين گياه كه بومي ايران است، از نواحي سيستان و بلوچستان تا نواحي اطراف خزر يافت مي شود. كلزا و منداب گياهاني يكساله با رشد و نمو سريع و از خانواده شلغم و ترُب هستند.
نوعي از اين گياه كه بومي ايران است، از نواحي سيستان و بلوچستان تا نواحي اطراف خزر يافت مي شود. كلزا و منداب گياهاني يكساله با رشد و نمو سريع و از خانواده شلغم و ترُب هستند.
آنها در بسياري از مناطق گرمسيري جهان بويژه شرق آسيا بعنوان سبزي سالاد ولي در برخي ديگر از كشورها براي توليد روغن خوراكي زراعت مي گردند. منداب داراي ساقه هاي راست و بلند با ارتفاع ۱۴۰ – ۵۰ سانتيمتر مي باشد. برگ هاي منداب داراي بريدگي هايي هستند. گل آذين منداب در انتهاي ساقه ظاهر مي گردد و داراي گلبرگ هاي زرد رنگ با رگه هاي ارغواني است. ميوه ها به صورت غلاف (نيام) و حاوي بذوري ريز به رنگ قهوه اي تا خاكستري هستند. اين نيام ها به طول ۱۰ – ۳ سانتيمتر هستند. هر نيام حاوي ۴۰ – ۵ دانه مي باشد. بذور منداب محتوي ۳۲ درصد روغن با طعم تند است كه به روش “پرس كردن” استخراج مي گردد. از روغن منداب را براي توليد ترشيجات و همچنين چرب كردن سالانه بدن برخي حيوانات اهلي نظير شتر بكار مي برند. روغن منداب در صنعت و تغذيه نيز كاربرد دارد. منداب را در كشور ايران به عنوان توليد علوفه و تهيّه روغن كشت مي كنند. روغن منداب نيازي به تصفيه شدن ندارد.
كاشت منداب:
مناطق مرطوب و معتدل براي كاشت این گیاه مناسب است گواينكه مقاومت اين گياه به سرما نيز خوب مي باشد.
منداب را مي توان در اغلب مناطق ايران و اكثر خاك ها مگر خاك هاي اسيدي كشت نمود.
منداب را مي توان در مناطق معتدله و سردسير ايران ضمن پائيز كشت نمود و در اوايل بهار به عنوان علوفۀ سبز برداشت كرد.
از این گیاه براي توليد كود سبز جهت اصلاح ساختمان و حاصلخيزي خاك ها نيز مي توان بهره گرفت.
ريشه هاي منداب عميق و مقاومتش به خشكي زياد است.
بهتر است كلزا را بعد از گندم بكارند زيرا زمين گندم به موقع آزاد مي گردد.
بعد از كاشت كلزا بهتر است زمين آنرا براي حداقل يك سال آيش بگذارند زيرا بذور زيادي از آن ريزش داشته اند كه در اين مدت سبز مي گردند و چرانيده مي شوند تا ايجاد علف هرز ننمايند.
منداب در اراضي رسي، آهكي و حاصلخيز به خوبي به عمل مي آيد.
كود مصرفي:
در تهيّه زمين كلزا بايد شخم عميق پائيزه را منظور نمود و آنرا با كودهاي حيواني تقويت كرد.
منداب به ۲۰۰ – ۱۵۰ كيلوگرم كود اوره، ۱۰۰ كيلوگرم كود فسفاته و پتاسه در هكتار نيازمند است.
انتخاب بذور:
مقدار بذور لازم ۱۵ – ۱۰ كيلوگرم در هكتار به روش مكانيزه است كه با فواصل رديف هاي ۵۰ – ۴۰ سانتيمتر و فواصل بين بوته هاي ۵ – ۳ سانتيمتر و عمق ۲ سانتيمتر كشت مي شوند.
مقدار بذور در روش دستپاش حدوداً ۲۰ كيلوگرم است.
بهترين تاريخ بذركاري كلزا در اواسط شهريور تا اواسط مهرماه مي باشد.
برداشت كلزا و منداب بايد قبل از رسيدگي كامل آنها انجام پذيرد زيرا ريزش دانه ها باعث كاهش عملكرد محصول مي شود.
بهترين زمان برداشت كلزا هنگامي است كه دو سوّم نيام های گل آذين به رنگ قهوه اي متمايل شوند.
بوته هاي كلزا را بعد از برداشت خشك مي كنند و سپس مي كوبند.
محصول دانه اي زراعت پائيزه كلزا حدود ۲ تن در هكتار وليكن محصول زراعت بهاره اش حدود یک تن است.
وجود شبنم در زمان برداشت از ريزش دانه هاي كلزا مي كاهد.
تفاله خشك كلزا با ۲۵ درصد پروتئين و ۱۰ درصد روغن به مصرف دام ها مي رسد.
منبع:
گیاهان زراعتی – تالیف: اسماعیل پورکاظم
