روستایی شگفت‌انگیز در احاطه گورستان/«قم کوچک» ایران را بشناسید
شهرستان خلخال با فرهنگ دینی عمیق، روستایی را در ضلع غربی خود جا داده که مردمانش همه قاری یا حافظ قرآن کریم هستند.
روستای اندبیل در غرب شهر باستانی «هیرو» یا شهرستان کنونی «خلخال» واقع شده است که به‌دلیل ریشه فرهنگی و دینی خود، نه تنها در استان اردبیل و منطقه آذربایجان، بلکه در برخی مناطق کشور نیز به سبب همین اعتقاد و باور دینی مردمانش شهرت یافته است.
طبق مستندات تاریخی، قدمت شهرستان خلخال با روستاهای متعدد به ۱۲ هزار سال پیش بازمی‌گردد که از میان انبوه روستاهای حومه این شهر، روستای ۵۵۰ خانواری «اندبیل» به‌عنوان شاخص‌ترین روستای قرآنی این منطقه شناخته می‌شود و هم‌اکنون بیش از یک‌سوم جمعیت این روستای یک‌هزار و ۵۰۰ نفری قاری یا حافظ قرآن کریم هستند.
به‌دلیل گسترش فعالیت‌های قرآنی در روستای اندبیل از گذشته تا به الان و درجه بالای اعتقاد دینی اهالی، این روستا در بین مردم منطقه و روستاهای اطراف به‌عنوان «قمِ کوچک» ایران لقب گرفته است و تاکنون نیز این نام مستعار روستای اندبیل بر سر زبان‌ها می‌چرخد که اهالی دلیل این نام‌گذاری را تعداد بیشتر قاریان، حافظان، مفسران و کاتبان قرآن در روستا می‌دانند.
رئیس تبلیغات اسلامی شهرستان خلخال گفت: هم‌اکنون از میان کل جمعیت روستای اندبیل خلخال ۴۰۰ قاری مبتدی و برجسته در رده‌های مختلف آموزشی و سنی و ۱۲۰ حافظ قرآن کریم داریم که بیشتر این افراد استعدادی نه در استان، بلکه در سطح ملی دارند.
به اقرار اهالی روستا به دلیل عدم مطالبه‌گری جدی آن‌ها از نهادهای فرهنگی و قرآنی، روستای اندبیل به مثابه یک نگین گمشده در منطقه بوده که برای رشد و ورود به مدارج بالاتر نیازمند توجه و عنایت ویژه مسئولان است.
روستایی با مردمانی معتقد و مشهور به تقوا
جهانبخش مددی، یکی از اهالی روستای اندبیل که به‌عنوان مربی پیشکسوت این دهستان شناخته می‌شود، در رابطه با فرهنگ اهالی روستا به خبرنگار مهر گفت: روستای ما و مردم آن به تقوا در بین روستاهای منطقه مشهور است و در هر منزل ۲ تا ۳ نفر از اهالی هر خانواده به سمت قرآن و فراگیری آموزش‌های مربوط با آن همچون حفظ، تفسیر، ترتیل یا قرائت گرایش یافته یا در شرف ورود به این عرصه هستند.
وی با تاکید بر تداوم برنامه‌های مذهبی در روستا، افزود: برنامه‌های دینی و مذهبی روستای اندبیل هرگز و در هیچ مناسبتی تعطیلی ندارد و این مهم نشأت گرفته از علاقه و استعداد مردم این روستا به تعلیم آموزه‌های قرآنی است.
به گفته این پیشکسوت و فعال عرصه قرآنی قرائت، ترتیل، تواشیح، حفظ و تفسیر از عمده فعالیت‌های قرآنی و فرهنگی مردم منطقه است که قرآن‌آموزانی از رده‌های سنی مختلف در نزد اساتید باتجربه قرآن به آموزش مشغول هستند.
مددی به اعتقاد راسخ و عمیق مردم روستا اشاره و تصریح کرد: قاریان برجسته روستای اندبیل از ابتدای عمر و از بدو تولد در این روستا بوده و هم‌اکنون نیز مشغول به فعالیت در این روستا هستند و حتی شهرت یا درخشش در مدارج بالا هم آن‌ها را از این روستا دور نکرده است.
قرائت، حفظ و کتابت قرآن کریم در این روستا رایج است
رئیس اداره تبلیغات اسلامی خلخال در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: روستای اندبیل خلخال با ظرفیت و پتانسیل بالای دینی و فرهنگی یکی از روستاهای شاخص منطقه بوده که اهالی با فکر و اندیشه این روستا همه یا قاری، یا حافظ و یا کاتب قرآن کریم هستند.
حجت‌الاسلام صابر طهماسبی افزود: هم‌اکنون تعداد ۵۲۰ قاری و حافظ قرآن کریم در این روستا زندگی می‌کنند که در پایش نهایی مشخص شد نزدیک به ۱۰۰ درصد جمعیت روستا آموزش قرآن را به پایان رسانده یا در حال آموزش هستند.
وی ادامه داد: در همین راستا تعدادی از اهالی هم در اقدامی جالب توجه و کاملاً خودجوش نسبت به کتابت قرآن کریم، نهج‌البلاغه، مفاتیح‌الجنان و صحیفه سجادیه اقدام کرده‌اند.
به گفته رئیس تبلیغات اسلامی خلخال، یکی از پیشکسوتان روستای اندبیل که بازنشسته ارتش جمهوری اسلامی هم هست به همراه فرزند خود یک جلد قرآن کریم به‌صورت ویژه و بر روی پوست دباغی‌شده دام کتابت کرده است.
سید اسماعیل هاشمی، مسئول دارالقرآن روستای اندبیل نیز در خصوص کتابت قرآن در این روستا به خبرنگار مهر گفت: حاج عبدالحسین‌زاده و حاج اویس جعفرزاده ۲ کاتب روستای اندبیل هستند، که آقای عبدالحسین‌زاده به عنوان یکی از اهالی روستای اندبیل در اقدامی خودخواسته نسبت به ابداع یک نوع خط تحریری به نام «ثلث ریحانی» کرده است که این خط به گفته اساتید رشته خوشنویسی، میانه خط نسخ و ثلث و کاملاً ایرانی بوده و برای نخستین بار در این روستا در کتابت قرآن مورد استفاده قرار گرفته است.
وی با اذعان به علاقه وافر اهالی روستای اندبیل به فعالیت‌های قرآنی، افزود: متأسفانه مردم روستا به لحاظ نبود زیرساخت‌های فرهنگی و قرآنی در تنگنا بوده و در همین رابطه نیازمند تأمین برخی زیرساخت‌های هر چند مبتدی در منطقه هستند.
کاتب قرآن کریم در روستای اندبیل و خالق کتاب «ثلث گرافی» در تشریح هنر خود در رابطه با خوشنویسی آیات قرآن کریم، گفت: تألیف کتاب «ثلث گرافی» که تلفیق ۲ هنر خط ثلث و گرافیک بوده یکی از کارهای ارزشمند خود می‌دانم که سال‌ها برای آن زحمت کشیده و به همراه عزیزانی از روستای اندبیل توانستیم این اثر فاخر را به چاپ برسانیم. این کتاب حاوی جملات بسیار ارزنده از آیات و احادیث و اسماءا لحسنی و اشعاری است که با ترکیب‌های زیبا از درهم آمیختن دو هنر خط ثلث و گرافیک و با ترجمه فارسی ارائه شده است.
عبدالحسین‌زاده ادامه داد: خط ثلث به‌دلیل زیبایی، رشادت، صلابت، روحانی بودن و ترکیب‌پذیری حروف و کلمات و جملات آن است که عنوان «ام الخطوط و یا سید الخطوط» به خود گرفته است که در این میان کتابت اسماءالحسنی همراه با کلمه «یا» دارای بار معنوی ارزشمند بوده و به‌واقع این تقارن‌ها و تشابه‌ها موجب زیبایی ویژه در آثار شده است.
وی کتاب «ثلث گرافی» خود را حاوی ۳۰۰ اثر به خط ثلث و گرافیک با مضامین قرآنی و ادبی دانست و افزود: تاکنون توانستیم ۲ بار در کتاب قرآن کریم به موفقیت دست یابیم که در کنار آن کتابت و چاپ کل صحیفه سجادیه به خط ثلث، کتابت و چاپ بخشی از مفاتیح الجنان به خط نسخ، کتابت اشعار استاد شهریار به خط نستعلیق و تألیف و چاپ کتاب آموزشی گلزار به خط ثلث از دیگر فعالیت‌های ما در این مدت بوده است.
هر خانواده اندبیلی حداقل یک قاری قرآن دارد
رئیس اداره قرآنی تبلیغات اسلامی استان اردبیل در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: به طور میانگین از هر خانواده روستای اندبیل یک نفر قاری ممتاز یا مربی قرآنی است که در برخی خانواده‌ها حتی ۳ تا ۴ نفر از اعضا به دلیل علاقه به فعالیت‌های قرآنی و فضای دینی روستا به این فعالیت‌ها رو آورده‌اند.
حجت‌الاسلام عزیز صابر تصریح کرد: یک سوم قاریان در این روستا در رده توانایی سنجی خوب بوده و در حال‌حاضر بیشتر آن‌ها به بحث آموزش و تعلیم مباحث و تفاسیر قرآنی مشغول هستند که درجه توانایی و استعداد این افراد نیز به‌صورت دوره‌ای پایش می‌شود.
صابر ادامه داد: از این میان ۵۰ نفر از قاریان خواهر و برادر در حد ممتاز و کشوری هستند که خوشبختانه ما در سال ۱۳۹۹ توانستیم در این رابطه ۲ نفر از نخبگان قرآنی را از این روستا در سطح کشور معرفی کنیم.
وی با اشاره به اینکه هم‌اکنون اکثر پیشکسوتان قرآنی استان از روستای اندبیل هستند، یادآور شد: جمعیت قرآنی این روستا در بحث حفظ قرآن با شتاب در حال پیشرفت است و با وجود اینکه بیشتر حافظان روستا در حد چهار جز بوده ولی ۶ نفر حافظ کل قرآن در راستای پویش حفظ قرآن به‌صورت افتخاری جذب کرده و به‌عنوان حافظان کل قرآن اندبیل از توانایی‌های آنان بهره‌مند می‌شویم.
اندبیل؛ مبدع طرح اردوهای جهادی-قرآنی و مؤسس نخستین باغ قرآنی کشور
سید اسماعیل هاشمی مبدع طرح باغ قرآنی برای نخستین بار در کشور در خصوص اولین اقدامات قرآنی ملی در روستای اندبیل می‌گوید: با عنایت پروردگار روستای اندبیل در تمام این سال‌ها با تربیت نیروهای معتقد و متعهد توانسته گام‌های مثبتی را در راستای بسط و گسترش فعالیت‌های دینی و قرآنی در منطقه بردارد به طوری که برای نخستین بار طرح باغ قرآنی ۵ سال پیش در روستای اندبیل طرح و اجرایی شد.
وی از اجرای طرح اردوهای جهادی-قرآنی و ابلاغ این طرح به مرکز کشور برای تبدیل به یک پویش همگانی خبر داد و اضافه کرد: طرح اردوهای جهادی-قرآنی در قالب گروه‌های جهادی و فعالان قرآنی برای نخستین بار از سوی روستای اندبیل در دارالقرآن کشور مطرح و مورد استقبال مسئولان قرآنی قرار گرفت که خوشبختانه این طرح قبل از شیوع بیماری کرونا تا حدودی اجرا شد که موفقیت‌آمیز هم بود.
فعال قرآنی روستای اندبیل ادامه داد: فکر و اندیشه‌های ناب قرآنی در روستای اندبیل به اندازه‌ای است که بتواند عطش قرآنی کشور را پاسخ‌گو باشد، چراکه جوانان این روستا از ابتدا با قرآن آشنا شده و با آموزه‌های قرآنی در خانواده‌های خود بزرگ شده‌اند و اکنون ایده‌های عالی در رابطه با گسترش فعالیت‌های قرآنی و انس بیشتر با این کتاب آسمانی دارند که همه نیازمند حمایت و عملیاتی‌سازی است.
اعلام آمادگی سرمایه‌گذاران بخش خصوصی برای رونق روستای اندبیل
مسئول اسبق دارالقرآن بسیج خلخال اظهار کرد: در این دوران که مشکلات اقتصادی مشهود و تشدید شده است، خوشبختانه هنوز هم هستند عده‌ای که با مطالعه پتانسیل یک منطقه یا روستایی همچون روستای اندبیل برای سرمایه‌گذاری با هدف رونق و برندسازی روستا اعلام آمادگی می‌کنند و به تعبیری دیگر با وجود مشکلات فعلاً قحط‌الرجال نیست و در روستای اندبیل یک زوج فرهنگی برای سرمایه‌گذاری بر روی ظرفیت‌های فرهنگی و دینی منطقه اعلام آمادگی کرده‌اند.
هاشمی عدم حمایت برخی دستگاه‌های فرهنگی، قرآنی و اجتماعی استان از روستای اندبیل را خاطرنشان کرد و افزود: متأسفانه با اعلام آمادگی چند سرمایه‌گذار بخش خصوصی، هنوز برای رونق وجهه قرآنی و فرهنگی روستای اندبیل در بحث حمایت دولتی ضعف داریم.
وی از رونق باغ قرآنی خود در روستای اندبیل نیز خبر داد و تصریح کرد: در صورت تخصیص سرمایه کافی حتی به‌صورت وام قرض‌الحسنه ما آماده گسترش باغ قرآنی خود در روستا هستیم، چراکه این باغ در پنج سال گذشته یکی از اصلی‌ترین محل‌های برگزاری فعالیت‌های فرهنگی، مذهبی و قرآنی بوده و هم‌اکنون نیز مورد استفاده همه اهالی روستا است.
این چهره قرآنی روستا از برنامه‌های خود برای باغ قرآنی روستا سخن گفت و خاطرنشان کرد: راه‌اندازی استخر اختصاصی در داخل باغ، نصب چمن مصنوعی فوتسال و راه‌اندازی یک دارالقرآن مستقل در محوطه باغ قرآنی روستای اندبیل از جمله برنامه‌هایی است که همه این برنامه‌ها برای تلفیق ورزش و قرآن هدف‌گذاری شده است.
روستای اندبیل به عنوان روستای برتر قرآنی در سطح ملی معرفی شد
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اردبیل در مصاحبه با خبرنگار مهر گفت: در آخرین جلسه قرآنی و فرهنگی که با حضور مسئولان دستگاه‌های تبلیغات اسلامی، اوقاف و امور خیریه و فرهنگ و ارشاد اسلامی استان داشتیم مقرر شد تا از میان ۲۰ روستای استان اردبیل با فعالیت‌های شاخص قرآنی، چند مورد به‌صورت محدود شناسایی و به‌عنوان روستای منتخب در سطح ملی معرفی شوند.
عبدالله بحرالعلومی با بیان اینکه از میان مجموع روستاهای مورد مطالعه واقع شده تعداد هفت روستا به مرحله نهایی استان راه یافتند، افزود: از میان هفت روستای منتخب استانی سه روستا به‌صورت نهایی و با بررسی‌های دقیق و کارشناسی شده انتخاب و در سطح ملی معرفی شدند.
وی در خصوص برنامه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای شناسایی روستاهای قرآنی خاطرنشان کرد: طرح «معرفی روستای قرآنی ایران» که به تازگی در کل کشور آغاز شده است با این کیفیت برگزار می‌شود که از هر استان سه روستای شاخص قرآنی انتخاب و به مرحله ملی راه می‌یابد که در آخرین مرحله کشور از میان سه روستای هر استان یک مورد انتخاب و به‌عنوان روستای فرهنگی، دینی و قرآنی همان استان به ثبت خواهد رسید.
به گفته مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اردبیل، ۲ روستای دیگر استان اردبیل به نام‌های «ایوریق» و «احمدآباد» در کنار روستای اندبیل برای انتخاب در مرحله نهایی طرح روستای قرآنی ایران به مرکز کشور ابلاغ شده‌اند.
روستایی که از چهار جانب در احاطه قبور است
روستایی که تا اینجا با آن آشنا شدید، یکی از روستاهای جنوب استان اردبیل بوده که در تمام این سال‌ها یک رمز را در دل خود پنهان نگه داشته است، طوری که رئیس تبلیغات اسلامی خلخال درباره این روستا اظهار کردد: روستای اندبیل از شگفت‌انگیزترین روستاهای منطقه است که در سال‌های گذشته به‌دلیل برخی اتفاقات از چهار جانب در احاطه گورستان‌ها مانده و هم‌اکنون نیز دور تا دور روستا پر از قبورِ مشخص است.
حجت‌الاسلام طهماسبی ادامه داد: طی سنوات گذشته زمانی که بارش برف و کولاک در گردنه «گیوره باشی» که تنها راه ارتباطی بین استان گیلان و شهر هیروآباد باستانی و راهی سخت و صعب‌العبور در آن زمان بوده، به درجه‌ای شدید بود که این راه روستایی و مواصلاتی بر اثر بوران مسدود می‌شد و امکان تردد چهارپایان نبود، تعدادی از افراد در این منطقه که از استان گیلان به خلخال یا از خلخال به گیلان عازم سفر می‌شدند، در این مسیر به‌دلیل شدت سرما، سقوط بهمن یا هر دلیل دیگری دچار مرگ می‌شدند که اهالی اندبیل به‌صورت خودجوش در اطراف پرسه زده و این اجساد را تجسس و در روستای خود تشییع و تدفین می‌کردند.
وی تصریح کرد: اکنون به سبب همین اتفاق در گذشته و به‌دلیل نام گرفتن روستای قرآنی اندبیل تعدادی از افراد از مناطق اطراف برای تدفین عزیزان از دست رفته خود به این روستا مراجعه کرده‌اند، در احاطه گورستان‌هایی است که همه از سالیان دراز در این منطقه بوده و هنوز هم پابرجا هستند.
اسماعیل هاشمی، از اهالی روستای اندبیل و چهره قرآنی این روستا نیز در این باره اظهار می‌کند: شدت بارش‌ها و به ویژه برف در این منطقه و در سه رشته کوه «عجم»، «اؤلی داغی» و «نهره‌بند» در زمان باستان به قدری زیاد بوده که در فواصل طولانی در سال ارتفاع برف در این منطقه حتی به بیش از ۵۰ متر هم می‌رسیده و همین موضوع سبب جان باختن افراد زیادی در این روستا شده است.
وی کوه عجم را دومین کوه بلند استان اردبیل و کوه نهره‌بند را چهارمین کوه با ارتفاع زیاد در استان دانست و افزود: روستای اندبیل به دلیل وجود چنین رشته‌کوه‌ها و طبیعت بکر از اقلیم آب و هوایی بسیار خاص و نادر برخوردار است به طوری که هوای غالب این روستا در فصل‌های زیادی در سال سرد و مه‌آلود است.
هاشمی همچنین تصریح کرد: وجود یک چشمه در روستا که آب بسیار سردی دارد و از قدیم الایام در این روستا بوده در باوری عمومی و منقوله از پیشینیان به هنگام مه‌گرفتگی در روستا، سطح آب این چشمه بالا می‌آید و همین موضوع سبب حیرت اهالی روستاست که تا به امروز علت‌شناسی علمی در این مورد صورت نگرفته است.
وی اندبیل را روستایی شگفت‌انگیز خوانده و می‌گوید: با عنایت مسئولان گردشگری نخستین پیست اسکی جنگلی کشور در اندبیل راه‌اندازی خواهد شد که در مطالعه‌ای که از سوی کارشناسان گردشگری استان صورت گرفته طرح پیست اسکی جنگلی با این میزان پوشش گیاهی و جنگلی در دنیا نظیر ندارد.
در بررسی وجهه فرهنگی و قرآنی روستای اندبیل متوجه شدیم که این روستا با ۲۶ شهید و بیش از ۲۵۰ آزاده و جانباز و با این پیشینه قرآنی، توانسته با پرورش جوانانی در دیروز این مرز و بوم، یکی از روستاهایی با پیشکسوتان قرآنی در منطقه شناخته شود که هر کدام از این افراد بی‌شک گنجینه گران‌بها و شاید غیرقابل تکرار باشند.
موضوعی که در میان عدم حمایت‌ها از روستای اندبیل بیش از هر چیز دیگری خودنمایی می‌کند، انجام نگرفتن اقدامی برای نصب یادبود مفاخر یا المان مخصوص قرآنی در این روستا است که اجرای این طرح نیازمند حمایت کافی از سوی مسئولان است. چراکه آیندگان این روستا برای شناخت هر چه بیشتر پیشینیان در مرور تاریخ و عقبه این روستا نیازمند چنین المان‌ها و یادبودهایی ماندگار خواهند بود.
روستای قرآنی اندبیل با پتانسیل‌های فرهنگی، مذهبی و قرآنی شاید یکی از معدود روستاهای کشور باشد که علی‌رغم جمعیت کم توانسته تا به امروز خود را در عرصه درخشان قرآنی به اثبات برساند، اما بی‌شک برای موفقیت در این مسیر چیزی که بیش از همه چیز لازم بوده حمایت معنوی و مالی مسئولان و نهادهای قرآنی و فرهنگی از ایده‌های ناب قرآنی اهالی این روستا است.
