شیفت آغاز برنج‌کاری در مازندران به نخستین ماه زمستان
تغییرات اقلیمی یک دهه اخیر فرایند کشت و کار برنج در مازندران را که زمانی در واپسین روزهای اسفند و اوایل فروردین آغاز می‌شد هر ساله به جلو انداخت تا این که امسال به صورت نسبتا فراگیر به نخستین ماه فصل زمستان یعنی دی ماه رسانده است ؛ تغییری که کارشناسان آن را زیرکانه ارزیابی می‌کنند.
به گزارش ایرنا ، کاهش میزان بارندگی در سال های اخیر در کنار کمبود زیرساخت جمع آوری روان آب های پاییزی و زمستانی جهت بهره گیری برنجکاران در فصل بهار و تابستان از یک سو و رواج کشت دوم برنج سبب شد تا آغاز فرایند کشت این محصول از یک دهه پیش وارد ماه اسفند شود. نتایجی که کشاورزان از این جا به جایی کسب کردند مانند رهایی از کمبود آب در دوره داشت بویژه ماه خرداد و تیر و کسب زمان لازم برای کشت دوم بدون برخورد کردن به سرمای پاییزی سبب شد تا زمستانی کردن کامل آغاز فرایند کشت و رساندن آن به ماه دی به الگویی جهت سازگاری با شرایط اقلیمی و تامین حداکثری منافع تبدیل شود.
در حالی که تا همین پنج سال پیش تصور شروع فرایند کشت برنج در اوایل اسفند هم سخت می نمود ، مشاهدات خبرنگار ایرنا نشان می دهد که شخم و شیار زمستانه شالیزارها که نخستین مرحله کشت برنج محسوب می شود امسال از مناطق مرکزی مازندران از جمله بابل ، بابلسر ، محمود آباد ، فریدونکنار و آمل عبور کرده و به دشت های قائمشهر و ساری رسیده و در مسیر شرق استان در حرکت است و کشاورزان این روزها مشغول انجام نخستین شخم زمستانی شالیزارهایشان هستند.
کارشناسان کشاورزی علت شخم و شیار زودهنگام اراضی شالیزاری را علاوه بر استفاده از هرز آب ناشی از بارندگی های پاییزی که وارد دریای خزر می شود ، از بین بردن نسل کرم ساقه خوار به عنوان مهم ترین آفت برنج می دانند.
طبق آمار رسمی مدیر زراعت جهاد کشاورزی مازندران اکنون مرحله نخست شخم وشیار حدود ۴۰ هزار هکتار از زمین های استان که البته عمده آنان در غرب و بویژه در حوزه آبریز در دشت هراز واقع هستند ، انجام شده است.
شخم و شیار، عملیاتی است که منجر به زیر و رو و نرم کردن خاک و هم چنین خرد کردن کلوخ ها می شود و بر اساس نظر کارشناسان کشاورزی این عملیات سبب نفوذ پذیری بیشتر هوا و آب به خاک ، افزایش توان ذخیره آب، ازبین رفتن بذرعلف های هرز به دلیل قرار گرفتن در معرض دید پرندگان و تاثیر سرما بر آنها، زیر خاک کردن بقایای گیاهی فصل قبل و از بین بردن آفت کرم ساقه خواری می شود که به صورت زمستان گذران در بقایای گیاهی وجود دارد. افزایش تولید محصول ، استفاده بهینه از نزولات جوی ، کاهش مصرف سموم شیمیایی و در نتیجه ارتقای سلامت محصول از دیگر مزیت های مهم شخم زمستانه است.
مدیر زراعت جهاد کشاو رزی مازندران روز شنبه در گفت و گو با ایرنا با تایید افزایش استقبال برنجکاران به آغاز فرایند کشت و کار برنج از طریق شخم و شیار زمستانی در اولین ماه این فصل ، گفت : طبق آمار دفتر بهره برداری و نگهداری از تاسیسات آبی و برقابی شرکت آب منطقه‌ای مازندران وضعیت ذخیره آب پشت سدها و آب بندان های استان نامطلوب و نگران کننده گزارش شده است و به همین دلیل با توصیه مهندسان کشاورزی مراکز خدمات کشاورزی استان شخم و شیار زمستانه اراضی شالیزاری امسال نیز همانند سال گذشته البته در وسعت بیشتری شروع شده است.
طبق آمار رسمی شرکت آب منطقه ای مازندران در حال حاضر از ظرفیت ۱۶۲.۵ میلیون مترمکعبی سد شهید رجایی ساری فقط ۷۱ میلیون مترمکعب آب ذخیره شده وجود دارد که در مقایسه با چنین روزهایی در سال گذشته حدود ۳۸درصد و نسبت به ۲ سال پیش ۴۰ درصد کمتر است و این نگرانی جدی را برای فعالیت های کشاورزی پائین دست این سد به وجود آورده است.
سد شهید رجایی ساری یا سلیمان تنگه علاوه بر این که تنظیم کننده آبیاری ۵۲ هزار هکتار اراضی کشاورزی پایین دست است ،حدود ۱۵درصد آب شرب شهروندان ساروی را هم تامین می کند.
بنابران گزارش در مجموعه در حال حاضر از ظرفیت ۳۳۰ میلیون متر مکعبی سدهای بزرگ و کوچک استان ۲۰۸ میلیون متر مکعب برابر با ۶۳ درصد ظرفیت مخازن آبگیری شد و ۳۷درصد همچنان خالی است.
تامین ۳۰ درصدی آب مورد نیاز از روان‌آب
خلیل خلیلی با توضیح این نکته که کشاورزان به خوبی به دانش از بین بردن کرم ساقه خوار از طریق شخم و شیار زمستانه و همچنین با از بین بردن علف های هرز کنار اراضی پی برده اند، افزود : از آن جایی که تا ۳۰ درصد از مجموعه آب مصرفی در طول دوره کاشت تا برداشت برنج فقط در مرحله شخم و شیار مصرف می شود، تامین و یا وجود آب در این بازه زمانی به راحتی قابل دسترس است.
کارشناسان برنج میزان آب مصرفی اراضی شالیزاری به ازای هر هکتار را به طور میانگین هشت تا ۱۰ هزار مترمکعب اعلام می کنند که ۳۰ درصد آب فقط در مرحله شخم و شیار نیاز است.
وی با تاکید بر این نکته که آب نقش اصلی را در کشت برنج دارد و به همین دلیل نیز کشاورزان فرایند آغاز کشت و کار این محصول را کاملا زمستانه کرده اند ، بر ضرورت توجه به برخی نکات کارشناسی دیگر برای کاهش میزان مصرف آب در شالیزارها تاکید کرد.
مدیر زراعت جهاد کشاورزی مازندران انتخاب ارقام مناسب را در مدیریت مصرف آب مهم برشمرد و توضیح داد : توسعه کشت ارقام پرمحصول از رویکرد های جدی وزارت جهاد کشاورزی است و طبق آمار سطح زیر کشت این ارقام هر سال در حال افزایش است و این سیاست ترویجی مورد تاکید مراکز جهاد کشاورزی استان نیز قرار دارد ولی با توجه به مصرف بیشتر آب در کشت ارقام پرمحصول در مقایسه با کم محصول ، می توانیم کشت ارقام پرمحصول کیفی مانند شیرودی و فجر را در حوزه آبریز هراز که شرایط آبی مطمئن تری نسبت به شرق استان دارد ، گسترش دهیم و در مناطق شرقی روی کشت کم محصول متمرکز شویم.
خلیلی به پایین بودن ذخیره آب در پشت سد شهید رجایی ساری اشاره کرد و از کشاورزان این منطقه خواست تا حتما امسال با توجه به کم بارشی و خالی بودن بخش زیادی از ظرفیت این سد نوع ارقام کشت را با کارشناسان مراکز جهاد کشاورزی مشورت کنند.
کشت برنج پرمحصول یکی از سیاست های وزارت جهاد کشاورزی طی چند دهه گذشته برای خودکفایی تولید این محصول راهبردی در کشور بوده است ، ولی برخورد کشاورزان مازندرانی با کشت این ارقام همه ساله دچار نوسان بوده است. طبق آمار جهاد کشاورزی مازندران ، در سال زراعی گذشته ۶۳ هزار و ۶۰۰ هکتار از شالیزارهای مازندران زیر کشت ارقام پرمحصول قرار گرفته بود.
طارم هاشمی و طارم محلی به عنوان ارقام کیفی کم محصول حدود ۷۰ درصد سطح زیر کشت شالیکاری مازندران را تشکیل می دهد. شیرودی ، فجر ، روشن و تیسا از ارقام پرمحصول برنج مازندران است.
مازندران با تولید سالانه حدود یک میلیون تن برنج سفید ، بیش از ۴۰ درصد نیاز کشور به این محصول راهبردی را تامین می کند .
کشت برنج در مازندران به طور معمول تا یک دهه پیش با شخم و شیار ، خزانه گیری و آب تخت کردن شالیزار از ماه اسفند آغاز می شد و به طور معمول در اواخر ماه فروردین به مرحله نشاء می رسید.
بر اساس آمار جهاد کشاورزی مازندران پارسال حدود ۲۱۵هزار هکتار از زمین های استان زیر کشت برنج رفته بود.
