انواع پسته و ارقام مختلف آن در ایران و جهان

ایران یکی از بزرگ ‌ترین و مهم ترین صادرکنندگان پسته در سطح جهان به شمار می آید و حتی می توان گفت بهترین انواع پسته جهان متعلق به ایران است. علاوه بر این پسته یکی از اجزای مهم آجیل‌های شور و شیرین است که در دو نوع خام و بو داده تولید می گردد.درختان پسته دارای دو پایه هستند که به معنای روییدن گل‌های نر و ماده روی درختان جدا از هم است. به این ترتیب هر دو گل نر و ماده روی یک درخت وجود ندارد. برگ های درخت پسته به رنگ سبز روشن است و به طور متناوب از ۲ یا ۳ برگچه نوک تیز با یک برگچه انتهایی تشکیل می شود. گل های درخت پسته به صورت خوشه ای است و گل نر آن نیز فاقد گلبرگ است.

کشورهای مهم تولید کننده پسته

ایران، آمریکا، ترکیه، چین، سوریه، یونان، ایتالیا، افغانستان، تونس و اسپانیا، ۱۰ کشور اول تولید پسته در جهان هستند. با توجه به اینکه کشور آمریکا مصرف داخلی بالایی دارد، ایران به عنوان بزرگترین صادر کننده پسته محسوب می‌­شود. دیگر کشورهای تولید کننده پسته عبارتند از: ماداگاسکار، استرالیا، قرقیزستان، اردن، ازبکستان، پاکستان، ساحل عاج، مراکش و مکزیک.

معرفی برخی از انواع رایج پسته های موجود ایران

از معروف‌ترین انواع پسته موجود در ایران عبارتند از: شیخ پسته جباری، رکن آبادی، ایتالیایی، غنوری، واحدی، سیدعلی آقایی بادامی، بادامی کج، سیف الدینی، هراتیف نیش کلاغی، پوست کاغذی، بادامی راور، شت آبادی، ابراهیم آبادی، ممتاز تاج آبادی، فندقی ریز، خنجری راوری و غیره . شایان ذکر است از جمله مهم‌ترین ارقامی که جهت صادرات مورد استفاده قرار می گیرد شامل ارقام کله قوچی، فندقی، اکبری، احمدآقایی و بادامی می شود.

انواع پسته ها را با توجه به زمان رسیدن محصول به ۵ گروه خیلی زودرس، زودرس، متوسط رس، دیررس و خیلی دیررس تقسیم بندی می کنند. تاریخ برداشت ارقام خیلی زودرس تا ۳۱ مرداد ماه، ارقام زودرس ۱ تا ۱۰ شهریور، ارقام متوسط رس ۱۱ تا ۲۰ شهریور، ارقام دیررس ۲۱-۳۱ شهریور و ارقام خیلی دیررس ۱ تا ۱۰ مهرماه می باشد. برخی از ارقام جای گرفته در این گروه ها عبارتند از:

• گروه خیلی زودرس: رقم قزوینی خیلی زودرس
• گروه زودرس: ارقام اوحدی و قزوینی زودرس
• گروه متوسط رس: ارقامی نظیر کله قوچی، خنجری و شاه‌پسند دامغان و بادامی
• گروه دیر رس: ارقام احمدآقایی و اکبری
• گروه خیلی دیررس: ارقام ابراهیمی و جندقی

پسته کله قوچی:

شکل میوه: فندقی

درصد خندانی: متوسط

رنگ رویی مغز: سرخ خاکستری

رنگ پوست: استخوانی سفید با تیرگی متوسط

دارای نام تجاری (Jumbo pistachio) می باشد. مغز درشت فندقی شکل و همچنین ثمردهی خوب آن موجب گسترش و محبوبیت این رقم گردیده است.زمان برداشت پسته کله قوچی دهه دوم شهریور ماه است. این نوع پسته در سایزهای  ۲۲ـ۲۰، ۲۴ـ۲۲، ۲۶ـ۲۴ یافت می شود و سایز ۲۰ـ۱۸ نیز در کمیت‌های کوچک برای این پسته موجود است. از آنجایی که پسته کله قوچی یکی از ارقام زودگل می باشد، به همین خاطر بیش‌تر در معرض خطر سرمای دیررس بهاره و خسارت ناشی از آن قرار دارد. این رقم همچنین نسبت به کمبود آب و موادغذایی نیز حساس است.بهترین نوع پسته کله قوچی در منطقه نوق رفسنجان پیدا میشود.

اوحدی یا فندقی:

شکل میوه:کروی (فندقی)

درصد خندانی:خیلی زیاد

رنگ رویی مغز: ارغوانی

رنگ پوست: استخوانی کرم

نام تجاری (Round pistachio) به عنوان خوش قیمت ترین پسته ایران شناخته شده و برای حضور در بازار هایی که نیاز است محصولی با کیفیت خوب و قیمت ارزان عرضه شود، پسته فندقی گزینه بسیار خوبی است.از نظر شکل و ظاهر نسبت به بقیه انواع پسته کوچکتر میباشدواین پسته معروف با اکثر مناطق پسته کاری سازگاردارد. به طوری که حدود ۶۰ الی-۷۰ درصد باغات پسته رفسنجان را شامل می شود. میوه این رقم از نمونه گرد و به شکل فندق است و در سایزهای ۳۰ـ۲۸، ۳۲ـ۳۰، ۳۴ـ۳۲ یافت می شود. سایز ۲۸ـ۲۶ نیز  جزو کمیت‌های کوچک این پسته محسوب می شود. ارتفاع درخت پسته اوحدی حدود ۳ متر است و دارای رشد متوسط و تاج گسترده می باشد.این رقم از پسته در دهه اول شهریور ماه قابل برداشت می باشد.

احمد آقایی:

شکل میوه:مستطیلی کشیده (بادامی)

درصد خندانی:زیاد

رنگ رویی مغز: ارغوانی

رنگ پوست: استخوانی خیلی روشن

نام تجاری (Long pistachio) پسته ای کاملا سفید و بدون لک است که توانسته است به تنهایی بسیاری از بازار های صادراتی را به خود اختصاص دهد.مغز این نوع از پسته کشیده و در سایزهای ۲۴ـ۲۲، ۲۶ـ۲۴، ۲۸ـ۲۶، ۳۰ـ۲۸ یافت می شود. همچنین سایز ۲۲ـ۲۰ نیز در کمیت‌های کوچک برای این پسته موجود است. رنگ سفید پوست آن و قرمزی مغز این نوع پسته، احمد آقایی را به عنوان یکی از بهترین نوع پسته ها معروف ساخته است. هند و یونان از جمله کشورهای خواهان پسته احمدآقایی هستند. پسته احمد آقایی نسبت به فندقی کشیده تر و بزرگتر میباشد و دارای طعم بسیار عالی میباشد و از نظر طعم خوشمزه ترین نوع پسته میباشد.

پسته اکبری:

شکل میوه:بادامی

درصد خندانی:زیاد

رنگ رویی مغز: بنفش قهوه‌­ای

رنگ پوست: استخوانی کرم تیره

پسته اکبری پسته ای بسیار کشیده و بزرگ است و از نوع احمد آقایی کشیده تر میباشد و در بین انواع پسته ها دارای قیمت بیشتری میباشد.بهترین نوع پسته اکبری در شهرستان انار و منطقه کشکوییه رفسنجان برداشت میشود.

پسته ممتاز:

میوه های پسته ممتاز به شکل بادام است و از مغز خوشمزه تری نسبت به سایر ارقام تجاری برخوردار است. این نوع پسته از ارقام زودگل و دیررس بوده و در دهه سوم شهریور ماه قابل برداشت است.

پسته قزوینی:

پسته قزوینی همانطور که از اسم آن مشخص است مربوط به منطقه قزوین است. این پسته در آنجا به نام پسته کله بزی نیز معروف است. این پسته از میوه بادامی شکل، ریز و مغز نسبتاً سبز رنگ برخوردار است.این پسته در اواسط مردادماه قابل برداشت است از ارقام زودرس محسوب می شود.

معروفترین انواع پسته در دیگر کشورها و ویژگی آن‌ها

سوریه: “Ashouri”، “Red Oleimy”، “White Batouri”:رنگ پوست سبز، میوه کشیده با اندازه متوسط، دارای پوست خارجی (hull) قهوه‌­ای روشن با نقطه‌های سیاه، کیفیت خوب

ترکیه: “Uzun”،“Ayimi”،“Kirmizi”، “Halebi”، “Abiad miwahi”، “The Jalale”، “Aintaby”:اندازه میوه متوسط، کشیده و پوست صاف

ترکستان: (منطقه‌ای از آسیای میانه): “Kouchka”، “Akart-Tachecme” و “Chor-Tchechime”

یونان: “Larnaca”، “Aegina” و “Pontikis”.

اسپانیا: “Kerman”، “Aegina”، “Mateur” و “Larnaca”.

ایتالیا: “Bianca” یا مترادف آن “Napoletana”.

استرالیا: “Sirora”:دارای رنگ پوست قرمز، از به‌­نژادی رقم “Red Aleppo” به دست آمده و دارای مغز میوه به رنگ سبز، کیفیت خوب و عملکرد بالا بوده.

فواید خوردن پسته

• پسته یک منبع تغذیه­ای خوب از کالری‌­ها، پروتئین و اسیدهای چرب غیر اشباع است.
• پسته حاوی فیبرهای غیرمحلول است که از بیماری یبوست جلوگیری می‌کنند.
• در کاهش وزن موثر بوده و به‌عنوان یک رژیم غذایی در کاهش وزن کاربرد دارد.
• پسته می‎‌تواند سطوح کلسترول خون را کاهش دهد.
• از ایجاد بیماری‌های قلبی جلوگیری می‌کند.
• در جلوگیری از دیابت موثر است.
• برای سلامتی غدد بدن انسان مفید است.
• افزایش قدرت جنسی مردان را در پی دارد (بهبود نعوذ).

 خطرات احتمالی خوردن پسته

• خطر باکتری سالمونلا
• سنگ کلیه
• اسهال‌
• بیماری ارثی عدم تحمل فروکتوز
• باقی‌مانده سموم فسفره و دیگر آفت کش‌ها در پسته برای انسان مضر است.

بیشتر بخوانید:

راهنمای کاشت و احداث باغ پسته

شوری درختان پسته

روستای کبوترخان کرمان با صادرات پسته به تمامي نقاط ايران و اروپا