همه آرزوهای یک سال اخیر برای صنایع دستی/از حراجی تا همکاری با WTO

دهم ژوئن همزمان با بیستم خرداد سال ۱۹۶۴ میلادی نخستین همایش جهانی با شرکت مسئولان اجرایی، استادان دانشگاه، هنرمندان و صنعتگران بیش از ۴۰ کشور جهان، در نیویورک برگزار شد. در قطعنامه پایانی آن همایش، تأسیس «شورای جهانی صنایع دستی»، به عنوان نهاد وابسته به یونسکو به تصویب رسید. از آن زمان سالروز تأسیس این همایش، به عنوان «روز جهانی صنایع دستی» نامگذاری شد.

در ایران نیز چند سالی است که ۲۰ خرداد به عنوان روز جهانی صنایع دستی در تقویم شمسی ثبت شده است. روزی که باید برای آن جشن گرفته می‌شد اما چند سالی است که یا با برگزاری نشست‌های خبری خاتمه می‌یابد یا با برگزاری چند همایش و نشست پیرامون مشکلات فعالان این صنعت آمیخته با هنر می‌گذرد.

از ۲۰ خرداد سال گذشته تا امروز خبرها و وعده‌های زیادی برای فعالان صنایع دستی داده شد که اگر همه آنها به اجرا می‌رسید شاید در روز صنایع دستی سال ۹۹ متولیان وزارت میراث فرهنگی رویکرد دیگری برای سال جدید پیش می‌گرفتند. برخی از این وعده‌ها در طول یک سال اخیر اجرایی شد و بسیاری هم نه.

در این گزارش ذکر چند مورد از میزان توجه و وعده‌های داده شده توسط افراد مختلف از جمله متولیان اصلی در وزارت میراث فرهنگی به بهانه روز جهانی صنایع دستی بررسی شده است.

شهرهای جهانی صنایع دستی

در یکسال اخیر مانند سال‌های گذشته در حوزه شهرهای جهانی صنایع دستی نیز اتفاقاتی رخ داد از جمله اینکه امسال پس از ثبت سه شهر و یک روستا، شهر شیراز به‌عنوان شهر جهانی صنایع دستی، زنجان شهر ملیله، ملایر شهر منبت و مبل و روستای قاسم‌آباد به‌عنوان روستای چادر شب‌بافی معرفی شدند.

اعلام شده بود که شیراز درصدد افتتاح مجتمع تجارت جهانی ویژه صنایع دستی برآمد. ملایر نیز مرکز تحقیق و توسعه مبل و منبت را ایجاد کرد. همچنین رشته مهندسی چوب در دانشگاه آزاد ملایر گنجانده شد. در شهر زنجان نیز خانه حکیمیان به عنوان خانه ملیله افتتاح شد. اصفهان هم شهر خلاق صنایع دستی و هم شهر جهانی صنایع دستی شناخته شده است.

نامگذاری خیابانی که همیشه گذر صنایع دستی بود

سال گذشته بعد از نشست خبری روز جهانی صنایع دستی بود که مسئولان شهری و میراثی در خیابان استاد نجات اللهی یا همان ویلای سابق جمع شدند و گفتند خیابانی که سال‌های سال محل فروش صنایع دستی بوده به عنوان گذر صنایع دستی نامگذاری می‌شود. هر چند هیچ وقت معلوم نشد این نامگذاری به چه دلیل بوده اما معاونت صنایع دستی از آن به عنوان دستاورد یاد کرد.

یک تابلو نیز روی یک دیوار نصب شد و وزیر میراث فرهنگی به همراه شهردار تهران و اعضای شورای شهر پرده آن تابلوی کاشی را کنار زدند تابلویی که تا شب برداشته شد!

از آن روز هم هیچ اتفاق دیگری نیفتد تنها چند ساعت خیابان برای برگزاری برنامه بسته شده بود. معاون صنایع دستی گفته بود: امیدواریم با جاذبه‌هایی که قرار است به این خیابان اضافه شود، این گذر را تبدیل به پاتوق هنری برای جوانان، گردشگران داخلی و خارجی کنیم.

تشکیل اداره صنایع دستی و گردشگری در وزارت خارجه

یکی از خبرهای خوش در حوزه وزارت خارجه بود. آذر ماه سال ۹۸ سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت امورخارجه در مراسم افتتاح نخستین فروشگاه صنایع‌دستی یکی از شرکت‌های زیرمجموعه وزارت میراث فرهنگی از تشکیل اداره صنایع دستی و گردشگری در وزارت خارجه خبر داد.

او گفت: در اقتصاد مقاومتی چند مأموریت به وزارت امورخارجه سپرده شده است که یکی از آنها صادرات غیرنفتی و کمک به صادرات است. ما بر اساس وظیفه‌ای که بر عهده‌مان است، جایگاه ویژه‌ای را برای صنایع‌دستی و فرش قائل هستیم. معاونت اقتصادی وزارت امورخارجه، اداراتی را به همین منظور تشکیل داده که هم در بخش گردشگری و هم در بخش صنایع دستی و صادرات، ادارات خاصی ایجاد شده که حتماً در این زمینه کمک خواهیم کرد.

عراقچی گفت: امیدوارم با همکاری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی بتوانیم در راه وظیفه مهم ترویج و گسترش صنایع‌دستی کشورمان هم برای معرفی فرهنگ و هنر ایرانی به خارج از کشور و هم در زمینه فروش و ارزآوری و اشتغال‌زایی آن در داخل کمک کنیم.

همکاری با آستان قدس رضوی و یک شرکت خودرویی

در ماه آذر سال گذشته اعلام شد در همکاری با آستان قدس رضوی صحبت شده تا عطردان‌های رایحه حرم رضوی از آثار هنرمندان باشد. با نان رضوی نیز توافق شده از هنر هنرمندان استفاده کنند. با یک شرکت خودرویی هم تفاهم‌نامه‌ای امضا شد تا از کارهای هنرمندان فعال در حوزه سوزن‌دوزی استفاده شود. بحث احرام‌های حاجیان بیت‌الله الحرام از حوله بافی خوراشاد نیز سال گذشته مطرح شد. معاون صنایع دستی کشور گفته بود: طرحی به‌عنوان صنایع‌دستی و شکلات داریم البته در کنار طرح تجاری‌سازی در آینده شاهد افتتاح خانه‌های خلاق خواهیم بود و خانه‌های خلاق کریدور تجاری‌سازی صنایع‌دستی خواهند بود و این خانه‌ها در کنار تجاری‌سازی صنایع‌دستی قرار خواهند گرفت.

۵ پیشنهاد و آرزوی یک تلاش

مهر سال گذشته ۵ پیشنهاد معاونت صنایع‌دستی در کمیسیون تخصصی شورای عالی میراث فرهنگی تصویب شد. این پیشنهادات عبارت بودند از اختصاص ردیف اعتبار مستقل برای وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به‌منظور پوشش بیمه‌ای شاغلان جدید صنایع‌دستی، تأمین زیرساخت‌ها و امکانات لازم برای ایجاد پایگاه‌های شهرها و روستاهای ملی و جهانی صنایع‌دستی، اصلاح کد تعرفه عوارض صدور پروانه ساختمانی از تجاری به فرهنگی و عوارض کسب و پیشه، همکاری وزارت کشور در تأمین زمین و زیرساخت‌های مورد نیاز به‌شکل قطعی به ادارات کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری برای ایجاد بازارهای دائمی صنایع‌دستی و صدور مجوز تجارت الکترونیک در حوزه صنایع‌دستی.

در نشست این کمیسیون تخصصی پویا محمودیان معاون صنایع‌دستی گفته بود: تلاش می‌کنیم تا سایت‌های تجارت الکترونیک داخل کشور به سایت‌های تجارت الکترونیک خارجی متصل شود.

ارسال آئین‌نامه حمایت از هنرمندان به کمیسیون فرهنگی دولت

وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی طی پیشنهادی آئین‌نامه اجرایی قانون حمایت از هنرمندان، استادکاران و فعالان صنایع‌دستی را با همکاری نمایندگان وزارت صنعت، معدن و تجارت (مرکز ملی فرش ایران) و سازمان برنامه و بودجه کشور، در ۱۱ ماده تدوین، برای طرح در هیأت وزیران ارائه کرده است.

اجرای طرح گام برای تأسیسات گردشگری و مراکز تولید صنایع‌دستی

اسفند سال ۹۸ وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی از اجرای طرح گام بانک مرکزی برای تأسیسات گردشگری، دفاتر خدمات مسافرتی و مراکز تولید صنایع‌دستی خبر داد.

علی‌اصغر مونسان با اشاره به تصویب طرح تعویق سه ماهه اقساط تسهیلات، حق بیمه کارفرمایی، مالیات و قبوض حامل‌های انرژی برای تأسیسات گردشگری، دفاتر خدمات مسافرتی و مراکز تولید صنایع‌دستی، در خصوص مصوبه جلسه کارگروه مدیریت آثار و پیامدهای اقتصادی ناشی از شیوع ویروس کرونا، گفت: در این جلسه مصوب شد تا طرح گام (گواهی اعتبار مولد) برای تأسیسات گردشگری، دفاتر خدمات مسافرتی و مراکز تولید صنایع‌دستی نیز اجرا شود تا بخشی از معضل سرمایه در گردش آن‌ها که به دلیل شیوع ویروس کرونا به وجود آمده است، رفع شود.

اضافه شدن توسعه صنایع دستی به صندوق احیا

اردیبهشت امسال بالاخره اساسنامه صندوق احیای بناهای تاریخی در هیأت دولت به تصویب رسید صندوقی که به وظایفش توسعه صنایع دستی و فرش دستباف هم به آن اضافه شد.

هادی میرزایی، مدیرعامل صندوق توسعه صنایع دستی و فرش دستباف و احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی گفت: دریافت هرگونه تسهیلات و جلب مشارکت حسب مورد از بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری مجاز داخلی و خارجی، مشارکت مالی با اشخاص حقیقی و حقوقی برای احیا و سرمایه گذاری در مراحل تولید و تجارت صنایع دستی، فرش دستباف و احیا بناهای تاریخی و فرهنگی، بهره‌مندی از ظرفیت بخش غیردولتی از جمله برون سپاری در راستای انجام وظایف صندوق، و همکاری با نهادهای تخصصی داخلی و خارجی مرتبط با حوزه فعالیت‌های صندوق و استفاده متقابل از تجارب و منابع مالی و فنی آن‌ها از جمله وظایف و اختیارات این مؤسسه است.

انجمن‌های حرفه‌ای ملی و استانی صنایع دستی شکل بگیرد

یک ماه پیش هم علی اصغر مونسان وزیر میراث‌فرهنگی گفت: یکی از ضعف‌های عمده صنایع‌دستی، نبود یک انجمن ملی یا منطقه‌ای است، باید این اتفاق در صنایع‌دستی رخ دهد و هر چه زودتر انجمن‌های حرفه‌ای استانی و ملی شکل گیرد و سرپرست معاونت سرمایه‌گذاری و امور مجلس وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی برای تشکیل هر چه زودتر این انجمن اقدام کنند.

وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی افزود: تشکیل این انجمن موضوع مهمی است و طی یک ماه آینده باید انجام شود تا انسجام خوبی در حوزه صنایع‌دستی اتفاق بیفتد و بتوانیم مشکلات آن‌ها را بشنویم و رفع کنیم، همچنین اقدامات خود را برای این حوزه مطرح کنیم. این جلسات از این به بعد ماهی یک بار برگزار می‌شود و ادامه پیدا خواهد کرد.

برگزاری جشنواره ملی صنایع دستی بعد از کرونا

هر سال در ماه خرداد نمایشگاه ملی صنایع دستی برگزار می‌شد به تازگی نیز نمایشگاهی با عنوان عیدانه صنایع دستی در ماه اسفند برپا می‌شد تا هنرمندان بتوانند ضمن معرفی محصولات خود، آنها را به فروش برسانند. مردم نیز از این نمایشگاه‌ها استقبال زیادی می‌کردند اما امسال برخلاف همیشه نمایشگاه عیدانه با نمایشگاه گردشگری بهمن ماه ترکیب شد. نمایشگاهی که اصلاً معلوم نبود برای گردشگری است یا صنایع دستی.

با این وجود مونسان از برگزاری جشنواره ملی صنایع‌دستی پس از ایام کرونا توسط معاونت صنایع‌دستی خبر داد و افزود: اگر لازم باشد برای حمایت از هنرمندان، جشنواره‌های صنایع‌دستی زیادی را با فواصل زمانی کم برگزار می‌کنیم تا دوباره شاهد رونق فروش محصولات صنایع‌دستی باشیم.

اختصاص بودجه مشخص برای هنرمندان صنایع دستی

برای اولین‌بار در بودجه سال ۹۹ ردیف مشخصی به بودجه هنرمندان و صنعتگران صنایع دستی اختصاص پیدا کرد. پویا محمودیان در این باره گفت: در سال ۹۷ پس از آنکه پنج‌سال بیمه هنرمندان قطع شده بود، دوباره روند بیمه صنعتگران را آغاز کردیم ولی به جهت بودجه‌ای که به ما اختصاص پیدا کرد، تنها ۸۱۲ نفر بیمه شدند اما همزمان با آن از پتانسیل بیمه صندوق روستایی و عشایر نیز استفاده شد که حدود ۴۰۰۰ نفر بیمه شدند. سعی شد در بودجه سال ۹۹ ردیف مشخصی برای اولین‌بار به بودجه هنرمندان و صنعتگران اختصاص یابد.

حراج صنایع‌دستی

بهمن ۹۸ عباس شیردل، رئیس اتحادیه صنایع‌دستی اصفهان گفت: در حال رایزنی برای این کار هستیم و سعی داریم با همکاری اتحادیه صنایع‌دستی تهران و معاونت صنایع‌دستی وزارت میراث‌فرهنگی در آینده‌ای نزدیک این حراج فروش صنایع‌دستی را برگزار کنیم. اتحادیه تهران همکاری خوبی در این زمینه دارد که امیدوارم بتوانیم این حراج را با وجود اساتید صنایع‌دستی، هنرمندان و مسئولان برای کمک به رشد این هنر در کشور به مرحله اجرا برسانیم.

ایجاد مرکز صنایع دستی و گردشگری به پیشنهاد WTO

معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی هم بهمن ۹۸ از ایجاد مرکز جهانی صنایع دستی و گردشگری به پیشنهاد دبیر کل سازمان WTO خبر داد و گفت: طرح اولیه این‌مرکز به سازمان جهانی گردشگری ارسال شده است.

ولی تیموری گفته است: بر اساس پیشنهاد دبیرکل سازمان جهانی گردشگری، ایجاد مرکز جهانی صنایع دستی و گردشگری را پیگیری خواهیم کرد. طرح اولیه آن ارسال شده تا اولین مرکزی باشد که ارتباط تنگاتنگ گردشگری با صنایع دستی را در سطح جهانی نشان می‌دهد.

جزئیات اختصاص سوخت به کارگاه‌های صنایع‌دستی اعلام شد

از سوی وزارت میراث فرهنگی اعلام شد به کارگاه‌هایی که لوله‌کشی گاز ندارند، سوخت گرمایشی داده می‌شود. این کار منوط به این است که مشخص شود رشته‌های صنایع‌دستی هرکدام چه سوختی و به چه مقدار نیاز دارند. در این راستا مقرر شد دفتر فناوری اطلاعات وزارت میراث فرهنگی این اطلاعات را روی سامانه‌ای که منتج به صدور مجوزهای صنایع‌دستی می‌شود، وارد کند؛ همچنین یک وب‌سرویس برای ارتباط مشترک وزارتخانه با شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی فراهم شود.

در همین‌راستا برای برخی کارگاه‌ها مثل سفالگری و شیشه‌گری سنتی و رشته‌های مشابه، «سوخت پروسه تولید» تخصیص پیدا کرد و برای بعضی از رشته‌ها سوخت فرآیندی مانند باتیک و چاپ قلمکار در نظر گرفته شد. در حال حاضر، معاونت‌های صنایع‌دستی ۳۱ استان به‌عنوان ناظر بر این موضوع معرفی شده‌اند تا متقاضی وقتی به سامانه تجارت آسان مراجعه و ثبت‌نام می‌کند، با تأیید معاون صنایع‌دستی استان به سامانه شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی معرفی و سوخت به آنها بر اساس این تأییدیه تخصیص داده شود. این سوخت فقط سوخت مایع یعنی نفت و گازوئیل است و ارتباطی به سوخت بنزین خودرو ندارد.

ارائه بیش از ۳۶۰ میلیارد ریال تسهیلات به فعالان صنایع‌دستی

هر بار در طول یک سال اخیر خبری از ارائه تسهیلات قطره چکانی به فعالان صنایع‌دستی می‌رسید از جمله همین چند روز پیش که پویا محمودیان معاون صنایع‌دستی کشور گفت: حدود ۳۶۷ میلیارد ریال تسهیلات از محل اعتبارات فنی و اعتباری به فعالان حوزه صنایع‌دستی پرداخت شده است. این تسهیلات در راستای رونق و توسعه کسب‌وکارهای حوزه صنایع‌دستی و تقویت جایگاه تولید و بازرگانی صنایع‌دستی از محل اعتبارات فنی و اعتباری از نیمه دوم سال ۹۷ تا پایان سال ۹۸ به ۹۰ کارگاه تولیدی و فعال بازرگانی، پرداخت شده است.

او افزود: پرداخت کمک‌های فنی و اعتباری در حوزه صنایع‌دستی با نرخ بهره ۱۰ درصد، تنفس شش ماهه و بازپرداخت ۲۴ ماهه است که در نوع خود، دارای شرایط بسیار ویژه‌ای برای فعالان حوزه صنایع‌دستی محسوب می‌شود.