اقلیم اصفهان، موهبتی برای کشاورزی ارگانیک
سرتاسر این خطه پهناور، از کوهستان‌های پرصلابت تا دشت‌های خیال‌انگیز و از بوستان‌های پرثمر تا شگفتانه‌های کویر همه چیز اقلیم بی‌نظیری را خلق کرده تا نصف جهان به عنوان خطه‌ای منحصر به فرد و مستعد برای زراعت به سبک ارگانیک شناخته شود.
اصفهان با شرایط متنوع آب و هوایی استعداد تولید انواع محصولات کشاورزی را دارد، به طوری که در مناطق گرم و خشک خرما، انار و پسته، در مناطق سرد و کوهستانی بادام و گردو و در مناطق معتدل سرد استان انواع محصولات دانه‌دار و هسته‌دار کشت می‌شود.
به گفته مسئولان، ۷۰درصد مجموع اراضی کشاورزی استان به کشت محصولات زراعی اختصاص دارد و سالانه ۴.۶ میلیون تُن محصولات زراعی در استان اصفهان تولید می‌شود. استان اصفهان با دارا بودن ۵۶۸ هزار هکتار اراضی کشاورزی معادل پنج درصد از مساحت کل استان و ۳.۹ درصد از اراضی کشور را به خود اختصاص داده‌است.مجموع اراضی باغی استان ۷۹ هزار هکتار که بیشترانواع سیب درختی، به، انگور، گلابی، زردآلو، بادام و پسته است.
مجموع تولیدات باغی و گلخانه‌ای استان اصفهان در شرایط عادی ۸۰۰ هزار تُن برآورد می‌شود. بخش کشاورزی استان در زمینه تولید شیرخام، گوشت مرغ و قرمز، تخم‌مرغ، محصولات گلخانه‌ای، شترمرغ، بوقلمون و ماهی زینتی رتبه‌های اول تا سوم را داراست.استان اصفهان در زمینه تعداد ریزغده‌های سیب‌زمینی، تولید پیاز و کشت نشائی پیاز و گلرنگ رتبه اول، در محصولات جالیزی رتبه دوم، در سطح تولید محصول سیب زمینی و نیز خربزه رتبه سوم، تولیدات سبزی چهارم، ذرت علوفه‌ای و در تولید یونجه رتبه هفتم را داراست.
برخورداری از کشاورزان آگاه و با دانش ، حمایت‌های فنی از سوی اتحادیه‌های کشاورزی و ظرفیت‌های مناسب کشاورزی در اصفهان، مهرماه ۱۳۹۷ انتخاب این خطه به صورت پایلوت برای تولید محصولات ارگانیک و گواهی شده در کنار سه استان خوزستان، فارس و زنجان را به دنبال داشت.
وجود ۵۶۹ هزار هکتار مزارع کشاورزی در اصفهان که ۱۱ درصد از اشتغال و هفت درصد از تولید ناخالص ملی استان را به خود اختصاص داده، این استان را در موقعیتی ممتاز در صنعت کشاورزی در کشور قرار داده است به طوری که اصفهان در بسیاری از بخش‌های کشاورزی در کشور برتر است، برای مثال سطح زیر کشت محصولات گلخانه‌ای شامل سبزی و صیفی و گل و گیاه زینتی استان رتبه دوم کشوری را دارد، بنابراین تولید محصول سالم و گواهی شده در این منطقه می‌تواند بطور فراگیری گسترش یابد و الگویی هم برای سایر مناطق کشور باشد.
این روش در اصفهان از ۲ سال قبل در شهرستان‌های فریدن، فریدونشهر، گلپایگان، سمیرم و بویین میاندشت آغاز شد که در آن از ۲۹ هکتار مزرعه پیاز، ۲ هزار و ۵۰۰ تُن محصول واز ۱۲ هکتار نزدیک به ۵۰۰ تُن سیب زمینی برداشت و روانه بازار شد.
در سال ۹۸ سطح زیرکشت بالا رفت و برای نخستین بار سیب درختی نیز به روش مذکور تولید شد. کشاورزان استان موفق شدند در سال ۹۸ این روش را برای محصول سیب زمینی در یکصد هکتار، پیاز در ۹۰ هکتار و سیب درختی در ۸۳ هکتار اجرا کنند و به ترتیب ۲ هزار و ۵۰۰ ، پنج هزار و یک هزار و ۳۰۰ تُن محصول سالم و گواهی شده تولید شد.
ضرورت تشویق کشاورزان برای تولید محصول ارگانیک
برغم ظرفیت‌های منحصر به فرد در اصفهان برای توسعه محصولات ارگانیک، همچنان کشاورزان زیادی هستند که هنوز به سمت کشت این محصولات حرکت نکرده اند.
رییس گروه محیط زیست و سلامت غذا سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان با بیان این مطلب افزود: به دلیل روش خاصی که در این نوع کشاورزی استفاده می شود، میزان عملکرد در اراضی کمی کاهش می‌یابد اما روش‌های تشویقی برای کشاورزی گواهی شده مانند افزایش قیمت خرید محصولات و تقبل هزینه‌های آزمایشگاهی توسط سازمان تعاون روستایی نیز وجود دارد.
وی با بیان اینکه برای تشویق کشاورزان به غیر از همکاری اتحادیه‌های تعاون روستایی و بخش دولتی، آموزش باید محور توجه باشد، خاطرنشان کرد: کشاورزان باید در قالب آموزش متوجه شوند که این محصولات می‌تواند کم کم در بازار، مشتریان بیشتری پیدا خواهد کرد بنابراین به تولید محصول سالم روی بیاورند.
شهره مسائلی در گفت و گو با ایرنا اضافه کرد: برای فرهنگ‌سازی باید نهادهای دیگر مانند آموزش و پرورش، رسانه‌ها، مرکز بهداشت و شهرداری هم کمک کنند زیرا سلامت جامعه تنها بر عهده وزارت کشاورزی و بهداشت نیست و تمام بخش‌های دیگر نیز در این امر سهیم هستند.
مسائلی خاطرنشان کرد: باید یک بودجه مشخص برای این کار تعریف شود تا سرعت تولید محصولات سالم در کشور و استان افزایش پیدا کند.
وی یکی از مشکلات موجود برای فروش این محصولات را آشنا نبودن بسیاری از مردم با این محصولات عنوان و اضافه کرد: قیمت این محصولات حدود۱۰ تا ۱۵ درصد نسبت به دیگر محصولات بیشتر است اما به دلیل اینکه هنوز مردم درباره تفاوت آن اطلاعات چندانی ندارند، محصولات ارزانتر را بیشتر می‌خرند.
این مسئول افزود: این نوع محصولات، استفاده از حد مجاز آلاینده‌ها را بطور جدی مد نظر قرار می‌دهد و برای اینکه بتواند این محصول در بازار جایگاه خود را باز کند نیاز به فرهنگ سازی عمومی است.
هزینه برای محصول ارگانیک سرمایه‌گذاری است
مشاور سلامت سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان هزینه برای محصول ارگانیک را نوعی سرمایه‌گذاری عنوان و بیان کرد: به حداقل رساندن آلودگی‌های فیزیکی، شیمیایی و میکروبیولوژی در محصول به منظور تامین امنیت و ایمنی مواد غذایی، ردیابی معکوس محصول با استفاده از کُدهای خاص موجود در بسته محصولات، ارتقای کیفیت ویژه کیفیت بهداشتی محصولات تولیدی، بهبود راندمان مصرف و کاربرد عوامل و منابع تولید، کاهش مصرف ترکیبات شیمیایی، به حداقل رساندن اثر تخریبی فعالیت‌های کشاورزی بر محیط زیست، تضمین کارفرما برای توجه به سلامت و ایمنی کارگران و رعایت استانداردهای ملی، اهداف نهایی استقرار تولید محصول سالم و گواهی شده است.
مسعود ترابی در گفت و گو با ایرنا، افزود: محصولات سالم و ارگانیک در هر جایی امکان تولید ندارد و در بازار بسیاری از محصولاتی که با نام ارگانیک عرضه می‌شوند واقعا به روش‌های استاندارد تولید نشده‌اند.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: فرایند کار اینطور مطرح می‌کند که در هر نوع عملیات کشاورزی، بهترین روش را باید انتخاب کرد و تنها به موضوع کود و سم اشاره ندارد بلکه از بذر و زمین گرفته تا عملیات زراعی و همچنین برداشت، بسته‌بندی و نگهداری محصول را مورد ارزیابی و نظارت قرار می‌دهد، به دیگر سخن، تمام مراحل کاشت، داشت و برداشت و موارد پس از آن باید به بهترین نحو ممکن انجام گیرد.
ترابی اضافه کرد: در کشورهای خارجی، محصولات گواهی شده تنها مختص سبزی و صیفی‌جات نیست بلکه تمام محصولات کشاورزی را شامل می‌شود، باید بدانیم که این نوع عملیات، بهره‌وری بالا را به همراه دارد و بر استفاده بهینه از آب، کود، سم و انرژی بطور جدی تاکید می‌کند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه محصول گواهی شده و سالم به این معنا نیست که بقیه محصولات ناسالم هستند، خاطرنشان کرد: باید این نکته را مد نظر قرار داد که فرایند تولید محصول گواهی شده و سالم به طور کامل تحت کنترل و نظارت است و می‌توان با اطمینان کامل از سلامت آن سخن به میان آورد.
مدرس دانشگاه علمی، کاربردی با اشاره به اینکه در این شیوه از تولید، سابقه زمین و مزرعه مورد بررسی قرار می‌گیرد، گفت: بر همین اساس می‌توان سابقه وجود هرگونه آلاینده‌ها در زمین را مورد ارزیابی قرار داد و از کشت در مناطقی که ممکن است در آنها آلاینده وجود داشته باشد، اجتناب کرد.
کشاورزی ارگانیک، مسیری برای جهش تولید
این استاد دانشگاه افزود: با توسعه الگو و تولید به روش ارگانیک اشتغالزایی بالا خواهد رفت و دانش‌آموختگان کشاورزی به بهترین نحو می‌توانند با تاسیس شرکت‌های دانش بنیان در این زمینه به کار مشغول شوند.
وی دستیابی بهتر به بازارهای جهانی و صادرات رو به رشد را از نتایج روی‌آوری به رونق تولید محصول گواهی شده برشمرد و گفت: محصول سالم در جهان مشتری‌های بی‌شماری دارد، بنابراین تولید سالم، خودبه‌خود بازارهای متعددی را پیدا خواهد کرد و در نتیجه برای کشورمان رشد اقتصادی را به همراه خواهد داشت.
ترابی افزود: ایجاد شرکت‌هایی که بتوانند با کشاورزان بطور مستقیم کار کنند و خرید محصولات و فروش آنها را در دست بگیرند بخوبی می‌تواند در گسترش آن مفید باشد.
وی ادامه داد: ایجاد شرکت‌های مادرتخصصی و استفاده از مدیران باسابقه در این زمینه موثر است و در کنار آن باید از دانش‌آموختگان و شرکت‌های دانش بنیان بخوبی استفاده کرد.
ترابی تصریح کرد: کشاورزی قراردادی و ایجاد نگاه به محصول سالم و گواهی شده از منظر و پنجره کسب و کار، در این زمینه مفید است.
تسریع صدور مجوزهای کشاورزی با هدف جذب بخش خصوصی
پر واضح است رسیدن به چشم‌انداز مطلوب برای دستیابی به کشاورزی ارگانیک در اصفهان، نیازمند مشارکت بخش خصوصی و ترغیب کشاورزان برای ورود به این بخش است.
رییس سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان در هیمن رابطه با بیان اینکه آسان‌سازی صدور مجوزها راهکاری مناسب برای ورود هرچه بیشتر بخش خصوصی خواهد بود، افزود: برای این مقوله هم برنامه‌ریزی شده که در سال ۹۹ روند امور، حذف استعلام‌های غیرضروری، رفع انحصار، مکاتبه‌ها و درخواست‌ها به حداقل خود برسد.
مهرداد مرادمند در گفت و گو با ایرنا، افزود: افزایش بهره‌وری صنعت کشاورزی در استان نیازمند بهبود ساز و کارها است باید شرایطی که مهیا کنیم که سود حاصل از بهبود اوضاع کشاورزی به جیب خود مردم بازگردد تا مشتاقانه سرمایه خود را در این بخش به چرخش درآورند.
وی استفاده حداکثری از ظرفیت‌های مردمی را لازم برشمرد و افزود: وزارت جهاد کشاورزی برای تحقق شعار امسال ۲ برنامه راهبردی اصلی را دنبال می‌کند که یکی از آنها در سطح ملی و دیگری در ابعاد استانی است.
مرادمند اضافه کرد: اصلاح فرایندها، کاهش سود تسهیلات و حمایت‌های بیمه‌ای از جمله راهبردهای وزارتخانه است که تحقق آن با همکاری و مشارکت سایر نهادها محقق خواهد شد.
به گفته مسئولان، کاهش ۲۰ درصدی هزینه بیمه محصولات کشاورزی، تخفیف ۹۵ درصدی تعرفه قرارداد صدور پروانه، صدور گواهی بهداشتی برای محصولات کشاورزی گواهی شده، هماهنگی واگذاری غرفه ها در میادین میوه و تره بار، استفاده از تسهیلات بانک کشاورزی و اولویت استفاده از تسهیلات و یارانه‌های بخش کشاورزی از مشوق‌های تولید محصولات گواهی شده در کشور است.
محصول سالم در آیین‌نامه اجرایی بند «ب» ماده (۶۱) قانون برنامه چهارم توسعه، به محصولی گفته می‌شود که عاری از عناصر و ترکیبات سمی و آلاینده بوده یا با رعایت حداکثر باقی‌مانده مجاز (MRLs) تولید شده باشد، با استناد به این تعریف می‌توان گفت محصول سالم یا می‌تواند ماحصل اعمال دستورالعمل‌ها و روش‌های تولید ارگانیک(کشاورزی زیستی) باشد که در این حالت عاری از عناصر و ترکیبات سمی و آلاینده است.
هدف نهایی از اجرای برنامه تولید سالم در کشور، سوق داوطلبانه کشاورزان به سمت تولید محصول سالم در کشور با استفاده از امکانات غیردولتی است.
بنا به اظهار مسئولان، اراضی زیرپوشش کشت ارگانیک کشور تا چند سال دیگر به ۳۰۰ هزار هکتار توسعه می‌یابد و ۲۰۰ هکتار از اراضی قابل کشت نیز برای کشت غذای کامل سالم و فاقد سموم و کودهای شیمیایی اختصاص پیدا می‌کند. در زمان حاضر فقط ۳۵ هزار هکتار از اراضی کشور تحت کشت ارگانیک بوده که از این بین ۱۱ هزار هکتار را کشت زارعی شامل شده است.
در سطح دنیا فقط ۲ درصد از اراضی کشور تحت کشت ارگانیک بوده و در بقیه اراضی در عمل از سموم و کودهای شیمیایی استفاده می‌شود.
اراضی کشاورزی اصفهان حدود ۵۶۳ هزار هکتار معادل ۳.۵ درصد از مساحت استان است که با توجه به محدودیت‌های منابع آب در سال‌های اخیر، فقط حدود ۲۹۰ هزار هکتار آن تحت کشت زراعی و باغی قرار می‌گیرد.
فدراسیون جهانی جنبش کشاورزی ارگانیک(IFOAM) فقط در سه کشور نمایندگی دارد که شامل فرانسه، ژاپن و ایران است و این موضوع نشان دهنده جایگاه و اهمیت کشورمان در این عرصه است.
