کاشی کاری با الهام از اجداد و اقوام صحرانشین با نقوش هندسی که در گیلم یا گبه استفاده می شود و تحت تأثیر اسلام با مطالعات هندسی پیشرفته، الگوهای خاصی در کاشی کاری به وجود آمده است که برای تزئین صنایع دستی ایران ساخته می شود. مساجد آبی اصفهان به عنوان یک ویژگی منحصر به فرد با کاشی کاری تزیین شده است. منشا هنری آن به قرون گذشته بازمی گردد؛ شهرهایی که به عنوان مرکز صنایع کاشی و موزاییک ایران مورد استفاده قرار گرفته اند، کاشان و تبریز بودند.
هنر زیبای کاشی کاری از هنرهای دستی و قدیمی ایران است که زیباترین و قدیمی ترین آن ها کاشی های فیروزه ای اصفهان است و کتیبه های تاریخی مناره های دوران سلجوقی با آن ها تزیین شده است. قرن هشتم هجری دورانی است که این هنر زیبا برای تزیین بناها کاربرد فراوان پیدا کرد و تا اواخر قرن دوازدهم هجری (انقراض صفویه) ادامه داشت.
درحال حاضر کاشی کاری و کاشی سازی از هنرهای دستی اصفهان است. رنگ هایی که در کاشی کاری قدیم به کار برده شده به دلیل اینکه ترکیبی از سرب و قلع هستند از مقاومت زیادی برخوردارند به گونه ای که با گذشت قرن ها از عمر این رنگ ها، همچنان زیبایی خاص خود را حفظ کرده اند، این درحالی است که در رنگ های جدید وارداتی، خیلی زود تغییر رنگ می دهد و دوام و پایداری رنگ های قدیم را ندارد.
در دوران اسلامی هنر کاشی کاری بیشتر در ساختمان مساجد و مدارس به کار گرفته می شد و این خود فرصتی پیش آورد تا آیات قرآن و احادیث نبوی و روایات ایمه هدی زینت بخش این هنر شود. این هنر در ادوار و اعصار مختلف اسلامی با آموزه های ریاضی با روش انتقال سینه به سینه و نیز به شکل علمی انجام می شده است.
انواع کاشی کاری
۱.کاشی معرق: در کاشی کاری هنرمند معرق کار تکه های کوچک کاشی از رنگ های گوناگون را که گاه به مساحتی حدود ۳ سانتی متر می رسد، کنار هم بر سطح می چسباند و نتیجه آن تصویری موزاییکی با هارمونی زیبای رنگ ها به دست می آید. این هنر سابقه ای ۱۰۰۰ ساله دارد؛ و دوره سلجوقیان دوران شکوفایی و پیشرفت آن بود.
۲. کاشی کاری مَعقِلی: خط معقلی یا بنایی یکی از انواع خوشنویسی است که در آن خط کوفی به شکلی زاویه دار ترسیم می شود. کاشی کاری معقلی نیز از این قاعده پیروی می کند و در آن کاشی ها به گونه ای در کنار یکدیگر و به شکلی زاویه دار کنار هم قرار می گیرند تا کلمه و عباراتی را تشکیل به تصویر بکشند .
۳. کاشی کاری مشبک: کاشی کاری مشبک گونه ای از کاشی کاری است که در آن کاشی به صورت شبکه شبکه در می آید؛ به گونه ای که نور از آن بتواند عبور کند.
۴. کاشی کاری هفت رنگ: در این نوع از کاشی کاری خشت های کاشی در اندازه های منتظم بر طبق سلیقه هنرمند کاشی کار و به اقتضای فضای مورد نظر کنار هم چیده می شوند و طرح مورد نظر اعم از نقاشی های سنتی- اسلامی و رسم الخط های هنری و مذهبی، بر روی آن ها با ذغال به عنوان طرح اولیه کشیده می شود و سپس با رنگ های مخصوص لعاب رنگ آمیزی و نقاشی تکمیل می شود و در نهایت به کوره می رود.
۵. کاشی مقرنس: مقرنس به چهار گونه انجام می شود:
مقرنس های جلو آمده: در این نوع مقرنس روی پایه اصلی بنا مانند آجر و گِل پیاده می شود و مصالح اضافه کاربردی ندارد
مقرنس های روی هم قرار گرفته: در این نوع بعلاوه مصالح اصلی ساختمان از گچ و آهک اضافه نیز استفاده می شود؛ این مقرنس ها در دو تا پنج ردیف روی هم قرار می گیرند.
مقرنس های معلق: در این نوع مقرنس ها مانند قدیل های آهکی قارها از سقف آویزان می شوند
مقرنس های لانه زنبوری: همانگونه که از نام آن ها پیداست مانند لانه های زنبور کنار هم قرار می گیرند و به گونه ای شبیه مقرنس های معلق هستند.
