خلل و فرج بین ذرات خاک لوله های غیر منظم و محفظه هایی بی شکل را در داخل خاک تشکیل می دهند که وقتی خاک خشک است با هوا اشغال شده اند. هنکامی که به خاک خشک به وسیله آبیاری یا بارندگی آب اضافه شود، ابتدا آب در اثر نیروی جاذبه سطحی به ذرات چسبیده و سپس به تدریج هوای خلل و فرج خاک را بیرون رانده و کلیه خلل و فرج خاک را پر می نماید. در این حال که کلیه خلل و فرج خاک اعم از مویین و غیر مویین از آب پرشده است، خاک از آب اشباع گردیده و این حداکثر مقدار آبی است که خاک می تواند در خود نگه دارد.
آب موجود در خاک را به صورت آب هیگروسکوپی، آب شعریه و آب ثقلی طبقه بندی کرده اند.
۱-آب ثقلی (Gravitational water)
آبی که خلل و فرج بزرگ و غیر مویین را پر کرده و در اثر قوه ثقل به طرف طبقات پایین خاک حرکت می کند به نام آب ثقلی یا آب آزاد نامیده می شود. این آب معمولا کمتر مورد استفاده قرار می گیرد زیرا وقت کمی برای جذب آن به وسیله ریشه باقی می ماند.
۲-آب شعریه (یا مویینه یا کاپیلاریته یا آب کوهیسیون)
بعد از قطع آبیاری تا مدتی جریان آب از خلل و فرج بزرگ به طرف پایین ادامه خواهد داشت. این فرایند برای خاک های شنی درشت یک روز و برای خاک های رسی سنگین سه تا چهار روز طول می کشد. خلل و فرج بزرگ خاک پس از تخلیه از آب دوباره از هوا پر می شود. از این به بعد تنها در خلل و فرج کوچک و مویین تحت اثر نیروی کاپیلاریته به حرکت در می آید. این آب به نام آب شعریه یا مویینه خوانده می شود.
حرکت آب مویین کندتر از آب ثقلی است و جهت حرکت آن معمولا به طرفی است که خاک خشک تر است. آب مویینه منبع اصلی آب در گیاهان است.
۳-آب پوسته ای (غشایی یا هیگروسکوپیک یا آب ادهیسیون)
آب پوسته ای مقدار آبی است که به صورت یک غشای نازک متشکل از چند لایه مولکول بوده و در نتیجه جاذبه سطحی به شدت به ذرات خاک چسبیده است. رطویت مزبور فاقد تحرک بوده و غیر قابل استفاده برای گیاه می باشد.
