«آب مجازی» راهکار بحران کمبود آب جهان /کشورها از منابع آب خارج مرزها استفاده می کنند
دانشمندان به تازگی استفاده از آب مجازی را به عنوان آخرین راهکار مقابله با بحران کم‌آبی در جهان معرفی کرده‌اند و بسیاری از کشورها منابع آبی خود را به خارج از مرزها کشانده‌اند.
به گزارش خبرنگار گروه اقتصاد بین الملل خبرگزاری فارس، امروز امنیت غذایی جهان با نحوه استفاده از آب در بخش کشاورزی گره خورده و کشورها تلاش می‌کنند تا راهی برای استفاده بهینه از این مایع حیات پیدا کنند. بیشترین مصرف آب جهان و از جمله کشور ما در بخش کشاورزی است و در کشورهای مختلف از ۶۰ تا ۹۰ درصد آب مصرفی در این بخش مورد مصرف قرار می‌گیرد.
از سوی دیگر بحران آب در اکثر کشورها آغاز شده و تامین غذای جهان آینده بسته به این است که چه راهکاری را برای استفاده درست و جلوگیری از هدرروی آن پیدا کنیم، حتی برخی کارشناسان بر این باورند که جنگ آینده کشورها بر پایه آب خواهد بود.
گروه‌های متخصص و کارشناس در کشورها راه‌های مختلفی را برای فائق آمدن بر مشکل آب آزموده‌اند از سال‌ها پیش، روی اصلاح گیاهان و کاهش مصرف آب آنها کار کرده‌اند، در حقیقت متخصصان اصلاح نباتات با علم ژنتیکی گیاهانی را اصلاح کرده‌اند که آب کمتری مصرف می‌کند. در عین حال محصول بیشتری تولید می‌کند که به محصولات مقاوم به کم‌آبی معروف هستند، علاوه بر آن در برخی کشورها الگوی کشت اجرا می کنند که از کشت محصولات آب‌بر پرهیز کنند و اولویت خود را به محصولات کم‌آب بر و استراتژیک بدهند.
اما به تازگی دانشمندان راهکار جدیدی را کشف کرده‌اند که« تجارت آب مجازی» است. در حقیقت شاکله این طرح این است که کشورها محصولاتی را که آب بیشتری مصرف می‌کنند را به جای تولید در داخل وارد می‌کنند. با این کار آب از خارج مرزها وارد کشور می‌شود.
شاید به این دلیل است که خیلی از کشورها تمایلی به کشت گسترده خربزه، هندوانه و محصولات صیفی ندارند در عوض کشورهایی که با این مقوله ناآشنا هستند، جایگاه‌های نخست دنیا در تولید این محصولات را رقم زده‌اند. ایران در تولید خربزه و هندوانه جایگاه اول و دوم دنیا را دارد و سالانه ۵.۵ میلیون تن گوجه‌فرنگی تولید می‌کند.
پایگاه خبری واترفوت‌پرینت نت‌ورک، با تشریح مفهوم تجارت آب مجازی می‌نویسد: برای فهم این موضوع باید بدانید که چگونه کشورهایی که با کمبود آب مواجه هستند، امنیت غذایی، پوشاک و دیگر مایحتاج خود را که نیاز به مصرف آب بیشتری دارند را تامین می‌کنند. در این میان تجارت جهانی این اجازه را به کشورها داده است که با تغییر در سیاست‌های واردات و صادرات در حقیقت مصرف آب را در خارج از مرزهایشان بیشتر کنند.
زمانی که غذا و دیگر محصولات بین کشورها تجارت می‌شود، در حقیقت ردپای آب مجازی را در رد و بدل شدن این کالاها باید جستجو کرد. در حقیقت خیلی از کشورها با واردات کالا از دیگر کشورها از منابع آب آنها مصرف می‌کنند و این حقیقت آشکار است که چگونه کشورهایی با منابع آبی اندک، در تامین نیاز مردم‌شان معطل نمی‌مانند.
آب مجازی در حقیقت کمک می‌کند که کشورها از حمایت سایر کشورها در تامین نیاز آب‌شان برخوردار باشند و این سیاستی است که امروزه دنبال می‌شود.
* چرا واردات آب مجازی مهم است
از آنجایی که ملل مختلف به دنبال تامین امنیت غذایی، آب، انرژی و دیگر موارد مورد نیاز مردم‌شان هستند و در این راستا به توسعه اقتصاد کشورشان کمک می‌کنند، اکثر کشورها واردات و صادرات کالا را راهکار اصلی می‌دانند. یک کشور ممکن است با هدف خوداتکایی اقدام به واردات کند، اما در این میان کشورهای کم‌آب باید بدانند که چگونه در این مقوله واردات و صادرات به دنبال آب مجازی هم باشند که یکی از این راه‌ها، واردات محصولات وابسته به آب به جای تولید در داخل است.
امکان دارد یک کشور که به دنبال امنیت انرژی است، منابع طبیعی خود را تنها صرف تولید برق کند و ترجیح دهد که محصولات غذایی را وارد کند، اما در این میان اکثر کشورها تلاش می‌کنند تا در زمینه تولید محصولات اساسی خودکفا باشند.
واردات آب مجازی کمک می‌کند که درک صحیحی از وابستگی اقتصاد به منابع دیگر کشورها داشته باشیم. برای کشورهایی که کمبود آب دارند، حتما جذاب است که اقدام به واردات آب مجازی از طریق واردات محصولات آب‌بر کنند که با این کار در حقیقت فشار کمبود منابع آبی برطرف می‌شود. به عنوان مثال در کشورهای مدیترانه، خاورمیانه و مکزیک چنین اقداماتی انجام می‌شود. کشورهای شمال اروپا با واردات بیشتر نسبت به صادرات محصولات کشاورزی چنین هدفی را دنبال می‌کنند. در اروپا ۴۰ درصد رد پای مصرف آب آنها را در خارج از مرزها باید جستجو کرد.
کشورها با توجه به نیازشان واردات و صادرات انجام می‌دهند، اما در هر حالت کشورهای کم‌آب واردات آب مجازی را حتما لحاظ می‌کنند. کشورهای آمریکا، چین، هند، برزیل، آرژانتین، کانادا، استرالیا، اندونزی، فرانسه و آلمان به عنوان بزرگ‌ترین صادرکنندگان آب مجازی هستند و در این میان بزرگ‌ترین واردکنندگان آب مجازی آمریکا، ژاپن، آلمان، چین، ایتالیا، مکزیک، فرانسه، انگلیس و هلند است. در این میان برخی کشورها صادرکننده واردکننده صرف آب مجازی هستند، مثلا کشورهای شمال و جنوب آمریکا نظیر کانادا، برزیل و آرژانتین، جنوب آسیا نظیر هند، پاکستان، اندونزی و تایلند و کشور استرالیا بزرگ‌ترین صادرکننده آب مجازی به حساب می‌آیند و اما کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه مکزیک، اروپا، ژاپن و کره جنوبی صرفا کشورهای واردکننده آب مجازی هستند.
* حفظ منابع آبی با تجارت عاقلانه
بسیاری از کشورها با واردات محصولاتی که به آب بیشتری نیاز دارند و همچنین صادرات محصولاتی که کم‌آب‌بر هستند، منابع خود را حفظ می‌کنند. کل آب مصرفی برای واردات محصولات کشاورزی که اگر قرار بود همین محصولات در داخل خود کشورها تولید شود، ۲۴۰۷ میلیارد مترمکعب در سال است. در حالی که این میزان محصول در خارج از مرزها تنها با ۱۰۳۸ میلیارد مترمکعب در سال در کشورهای صادرکننده تولید می‌شود و در حقیقت با واردات اینها ۳۶۹ میلیارد مترمکعب در سال صرفه‌جویی می‌شود که معادل ۴ درصد آب مصرفی در بخش تولیدات کشاورزی است.
سالانه ۸۳۶۳ میلیارد مترمکعب آب در سال برای تولید محصولات کشاورزی استفاده می‌شود.
بر اساس این گزارش سیاست تصمیم سازان در کشورهایی که با کمبود آب مواجه هستند، بر این است که آب بیشتری را ذخیره کنند و اجازه ندهند که از مرزهایشان خارج شود. به عنوان مثال مکزیک با واردات ذرت ۱۲ میلیارد مترمکعب آب در سال ذخیره می‌کند و برای تولید محصولاتی که در آن مزیت دارد، استفاده می‌کند.
