جوانه زنی درختان در وسط زمستان و راهکارهایی برای کاهش آسیب‌های آن
در طول هفته‌های گذشته و طی بهمن ماه امسال، تصاویری از جوانه زنی برخی درختان آذربایجان شرقی پخش شده که نشان می‌دهد درختان با وجود قرارگیری در سردترین ماه سال شروع به جوانه زنی کرده‌اند، یک کارشناس بخش باغبانی نیز این امر را ناشی از تغییرات اقلیمی دانست.
محسن پورسلطان در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: شرایط آب و هوای استان و کشور در حال تغییر است و به تبع آن باید برای تامین امنیت غذایی، سیاست‌ها در بخش تولیدات گیاهی و کشاورزی متناسب با این امر باشد، چرا که ما نمی‌توانیم با تغییرات اقلیمی مقابله کنیم ولی می‌توانیم خود را با این تغییرات وفق دهیم و همسو با آن حرکت کنیم.
وی افزود: در این راستا حداقل توسعه‌ای که می‌توان در بخش کشاورزی انجام داد، تولید محصول در محیط‌های کنترل شده هم‌چون گلخانه، سالن‌های پرورش قارچ خوراکی و … است.
وی با بیان این‌که در شرایط کنونی، تغییرات اقلیم در نگاه کلان به محیط زیست و به خصوص به محیط زندگی انسان‌ها آسیب می‌زند، گفت: اصلی ترین آسیب ناشی از این تغییرات نیز کاهش بارندگی است. قبلا در منطقه کوهستانی چون آذربایجان شرقی، شاهد بارش برف تا ارتفاع دو متری بودیم، اما اکنون نزولات آسمانی به خصوص برف بسیار محدود شده است.
پورسلطان متذکر شد: میزان متوسط بارندگی کشور برابر با ۲۵۰ میلیمتر بوده و این رقم برای استان ما نیز برابر ۳۰۰ میلیمتر است، در حالی که متوسط بارندگی در قاره اروپا معادل ۸۰۰ میلیمتر و در جهان حدود ۱۰۰۰ میلیمتر است. در واقع بارندگی در استان یک سوم میزان بارندگی دنیا بوده و در عین حال، میزان تبخیر بسیار بالا و معادل ۱۷۰۰ میلیمتر است.
وی در خصوص مزایای احداث گلخانه گفت: سرمای زمستان، گرمای تابستان و تگرگ بهار در این محیط معنا ندارد، ضمن این‌که از این طریق، در مصرف آب نیز صرفه جویی شده و حداقل ۱۰ برابر بیشتر از محیط باز می‌توان محصول تولید کرد. در شرایط کنونی که اقلیم در حال تغییر است نیز به نظر می‌رسد که هزینه گرمایش که عمده مشکل در کشت گلخانه‌ای استان است، کاهش یافته و رفته رفته با انرژی پایین می‌توان گلخانه را گرم کرد.
وی در خصوص راهکارهای تغییر سیاست‌های کشاورزی در حوزه کاشت درختان، اظهار کرد: از زمان کنونی به بعد باید برای کشت درختان از انواعی استفاده کرد که به شرایط آب و هوایی کنونی علاقه مند بوده و با آن سازگار باشند، در این راستا نیز می‌توان برای احداث باغ از درختان و نهال‌های دیرگل استفاده کرد.
این عضو مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان افزود: اگر شرایط جوی سال‌های بعدی نیز هم‌چون امسال به گونه‌ای باشد که اوایل و اواخر زمستان، سرد بوده و اواسط این فصل، دمای هوا بالا رود، با مشکل کنترل زمان جوانه زنی گیاهان رو به رو خواهیم بود.
وی ادامه داد: در این راستا درختان مثمره هم‌چون بادام که نیاز سرمایی کمی دارند و معمولا نیاز سرمایی آن‌ها نیز در اوایل زمستان و اواخر پاییز برطرف می‌شود، در نتیجه‌ی رو به رو شدن با یک توده هوای گرم در بهمن ماه، شروع به جوانه زنی کرده و احتمالا هم در اوایل و یا اواسط اسفندماه، گل‌های درخت شکوفه دهند، از طرفی هم سرمای دیررس بهاره که یک توده هوای سرد همیشگی در اواخر اسفند و یا اوایل و اواسط بهار است به جو استان رسیده و در نهایت باعث از بین رفتن گیاهان زودگلده مثل بادام، زردآلو، گردو و گاه هلو خواهد شد.
وی با بیان این‌که عدم وجود درجه حرارت مناسب در زمان گلدهی درخت و به خصوص زمان رویش میوه‌های ریز که حساسیت بسیار بالایی دارند، قطعا موجب خسارت خواهد شد، گفت: برای جلوگیری از این امر و سرمای پیش روی، برخی کشاورزان معمولا اقدام به چادرکشی اطراف درختان خود می‌کنند، که این امر می‌تواند باعث پیش رسی میوه شده و درخت را از سرما در امان نگه می‌دارد.
وی ادامه داد: در این راستا و برای جلوگیری از نابودی میوه‌ها، می‌توان به جای ارقام معمولی بادام از بادام‌های دیرگل استفاده کرد که حدود ۱۵ الی ۲۰ روز دیرتر گل می‌دهند و یا به جای درخت گردوی معمولی از ارقام اصلاح شده استفاده کرد که حدودا یک ماه دیرتر گل داده و این یک ماه باعث می‌شود تا درخت از سرمای دیررس بهاره در امان بماند.
پورسلطان با بیان این‌که باغبانی امروز باید متفاوت از سال‌های گذشته باشد، افزود: در این شرایط باید کشت درختانی مثل پسته که مخصوص مناطق نیمه خشک هست نیز در استان به مرور رواج یابد و یک تغییر الگوی کشت در منطقه انجام بگیرد تا متضرر نشویم، چرا که این تغییرات اقلیمی در آینده باعث می‌شود تا اقلیم استان به سمت نیمه خشک سوق یابد.
وی با اشاره به اهمیت بحث تغذیه درختان، گفت: می‌توان در پاییز، با کودهایی خاص، گیاهان را تقویت کرد تا در مقابل تنش‌های سرمایی و گرمایی مقاوم شوند؛ هم‌چنین عمل سفیدکاری تنه درختان مثمره نیز نباید فراموش شود.
وی در این خصوص اظهار کرد: تنه درختان که معمولا به رنگ تیره و قهوه‌ای است، در معرض گرمای روز و سرمای شب زمستان قرار می‌گیرند و این امر موجب انبساط و انقباض تنه شده و در نهایت ترک‌هایی بر روی آن ایجاد می‌شود که موجب ورود آفات و امراض خواهد شد، در حالی که رنگ کاری با رنگ سفید و مخلوطی از مواد مخصوص از این امر جلوگیری می‌کند.
این کارشناس باغبانی متذکر شد: هم‌چنین با چنین شرایطی نباید درختان را زودتر از موعد هرس کرد چرا که این امر باعث می‌شود تا درختان زودتر از خواب زمستانی بیدار شوند و جوانه‌ها زودتر متورم شوند، که در نهایت به ضرر ما خواهد بود.
وی افزود: روشی که برای جلوگیری از جوانه زنی زودهنگام می‌توان پیشنهاد کرد، استفاده از مواد گیاهی و روغن‌های مخصوصی است که تاحدودی از متورم شدن جوانه‌ها جلوگیری می‌کند؛ در این راستا جا دارد تا تحقیقات مناسب و اساسی به خصوص از طرف دانشگاه‌های کشور انجام بگیرد تا یکسری مواد کاربردی مناسب این امر تولید شود.
