طلای سرخ خمین در بُن بَستِ تجاری سازی صادرات

ایران از دیرباز خاستگاه کشت زعفران بوده و در حال حاضر نیز بزرگترین تولید کننده طلای سرخ در دنیا است اما با وجود اقبالی که در خمین برای کشت این گیاه وجود دارد ، در تلاطم قیمت‌ها و نبود ثبات در بازار،کشاورزان نتوانسته‌اند دامنه سود معقول را از آن ببرند.
به گواه کارشناسان زعفران تولید خمین به‌دلیل شرایط خاص آب و هوایی از کیفیت بالایی برخوردار است و در صورت نگاه برنامه محور در حوزه کاشت، داشت و برداشت و بازاریابی و صادرات می‌توان در شرایط اقلیم خشک خمین و معضل جدی کم‌آبی از نعمت این گیاه کم‌آب، بهره برد و معیشت مردم و اقتصاد منطقه را به بهترین شکل مدیریت کرد.
گیاه زعفران در دوران خواب زمستانی هم نیاز به آبیاری ندارد و رویششان در فصل سرد پائیز و زمستان موجب می‌شود که این گیاه آفات و بیماری‌های مهمی نداشته و سمپاشی احتیاج نداشته باشد که این مهم نیز خود نمایه دیگری از مزایای زعفران است.
زعفران در بسیاری از استان‌های ایران کشت می‌شود و به استناد آمارهای رسمی، استان خراسان جنوبی ۹۵ درصد و اصفهان، کرمان، مرکزی، یزد، کرج و فارس با پنج درصد در حوزه کشت طلای سرخ فعالیت دارند و حدود ۱۰۰ هزار خانوار از طریق مشارکت در فرآیند کاشت، داشت و برداشت زعفران ارتزاق می‌کنند.
کشت زعفران چند ساله است و کشاورز فقط در یک سال هزینه کشت دارد و سال‌های بعد تنها حاصل دسترنجش را از زعفران می‌گیرد، ضمن آنکه وزن کم، عدم نیاز به وسایل حمل و نقل مخصوص و سهولت نگهداری از ویژگی‌هایی است که می‌تواند در بازار فروش و صادرات برگ برنده باشد و نیاز است با بازنگری در سیاست‌های فعلی به موضوع کشت و بازاریابی طلای سرخ در خمین اهمیت مضاعفی داده شود.

بانک جهانی پیش‌بینی کرده که گردش مالی گیاهان دارویی در سال ۲۰۵۰ میلادی به بیش از پنج هزار میلیارد دلار خواهد رسید و زعفران با مزیت‌های متعدد باید سهم  خود را از این بازار تصاحب کند.
بیش از ۹۰ درصد از ۳۰۰ تن زعفران عرضه شده در جهان در ایران تولید می‌شود و این محصول باارزش می‌تواند در وضعیت ناپایدار اقتصاد تک محصولی و متکی نفت مورد توجه قرار گرفته با راهبری صحیح در بازار مصرف داخلی و صادرات عرض‌اندام کند.
اکنون سطح زیرکشت محصول زعفران در کشور ۱۲۰ هزار هکتار است و ۱۳۰ هزار خانوار بهره‌بردار در این زمینه فعالیت می‌کنند که ۱۰۹ هزار خانوار از این تعداد دارنده کمتر از یک هکتار سطح زیرکشت زعفران هستند و هر هکتار زعفران برای ۲۰۰ نفر ایجاد شغل می‌کند.

طبق آمارهای موجود پارسال ۵۰۰ تن زعفران در سطح بیش از ۱۲۳ هزار هکتار از اراضی کشور کشت شد که از این میزان بیش از ۲۷۲ هزار تن محصول به نقاط مختلف جهان صادر شد و حدود ۷۵ تن محصول زعفران در دو رتبه‌بندی با قیمت‌های بین ۹ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان تا ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان پارسال از سوی سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران از کشاورزان خریداری شده است.
زادگاه امام راحل در جنوب استان مرکزی به‌عنوان یکی از قطب‌های تولید و کشت زعفران این روزها نیازمند نگاه ویژه تصمیم سازان و حمایت مسئولان اجرایی است تا  بتواند زردی رخ طلای سرخش را التیام بخشد.
خمین رتبه نخست تولید زعفران در استان مرکزی را دارد چرا که در دهه اخیر خشکسالی الگوی کشت این شهرستان را به محصولات کم‌آب‌بر تغییر داده و اقلیم منطقه به‌گونه‌ای است که برای تولید زعفران مرغوب جواب داده و نیاز است که حلقه مدیریتی استان مرکزی علاوه بر برنامه منسجم توسعه دامنه کشت نبض بازاریابی این محصول را به دست بگیرند و با حمایت‌های اصولی و برندسازی زمینه را برای نقش آفرینی زعفران در رشد اقتصادی این خطه بیش از پیش فراهم کنند.

اما راهبرد نجات بخش افزایش ارزش افزوده در تولید زغفران خمین را باید در رفع موانع صادراتی از جمله حذف دلالان و ثبت صادرات از مبدا، توسعه صنایع تبدیلی مرتبط با این حوزه و از سوی دیگر ایجاد بسترهایی برای بهبود کیفیت بسته‌بندی جستجو کرد تا زغفران خمین بتواند در بازارهای جهانی نیز سهمی داشته باشد.

دولت محوریت حمایت از بازار زعفران را به دست گرفته است
نایب رییس شورای ملی زعفران پیشتر گفته است: با توجه به پایین بودن قیمت زعفران در بازار، دولت برای خرید حمایتی این محصول در برخی استان‌های کشور ورود کرده که این اقدام به نفع زعفران‌کاران است.
«غلامرضا میری»  درباره وضعیت فعلی بازار زعفران و برنامه ورود دولت برای خرید حمایتی و مشکلات این صنعت، افزوده است: دولت از هجدهم آبان‌ماه جاری خرید حمایتی این محصول از کشاورزان را در برخی استان‌ها آغاز کرده و اکنون مشکل بازار زعفران ناشی از افزایش هزینه‌های تولید، افت قیمت محصول در بازار، کاهش نقدینگی کشاورزان و کاهش صادرات به دلیل نقل و انتقالات ارزی است.
رئیس اتحادیه ملی صادرکنندگان زعفران معتقد است: در چنین شرایطی، ورود دولت برای خرید حمایتی زعفران از کشاورزان اقدام به‌جایی است که به قیمت‌گذاری کارشناسی روی محصول می‌انجامد.
میری ادامه داده است: دولت زعفران را در ۲ رتبه‌بندی زعفران نگین با قیمت هر کیلوگرم ۱۳ میلیون تومان و زعفران پوشال (شبه نگین) را با قیمت هر کیلوگرم ۱۱ میلیون تومان به صورت حمایتی می‌خرد.
این مقام صنفی گفته است: تولیدکنندگان براین باورند که قیمت کنونی زعفران در بازار کمتر از قیمت تمام شده محصول یعنی هر کیلوگرم بین ۱۰ میلیون تا ۱۲ میلیون تومان است.

۷۱ هکتار از اراضی خمین زیر کشت طلای سرخ
مدیر جهاد کشاورزی خمین می‌گوید: سطح زیر کشت زعفران در این شهرستان از ۱۱ هکتار در سال ۹۲ به ۷۱ هکتار در حال حاضر رسیده  و ۴۷۰ کیلوگرم گل زعفران مرغوب با ارزش ریالی ۶۶ میلیارد ریال پارسال از مزارع خمین برداشت و روانه بازار شد.
« عباس ارشدی» اظهار داشت: این شهرستان در تولید زعفران جایگاه نخست استان مرکزی را دارد، زیرا با داشتن خاک مستعد و آب و هوای نیمه گرمسیری، زمستان ملایم و تابستان گرم و خشک، محل مساعدی برای کشت و تولید این محصول است.
ارشدی گفت: زعفران خمین با توجه به اقلیم منطقه از نظر عطر، رنگ و طعم از کیفیت بالایی در کشور برخوردار است و با استانداردهای لازم مطابقت دارد.
وی اضافه کرد: زعفران از محصولات مقاوم به خشکی است که در سال‌های اخیر کاشت آن در خمین به‌ویژه در بخش مرکزی که با کم آبی دست و پنجه نرم می کند، ترویج شده و مهمترین منطقه زعفران‌کاری در این شهرستان، گوشه محمد مالک، خوگان، خوراوند و ورآباد است.

۶ کیلوگرم میانگین تولید زعفران در هر هکتار از اراضی خمین
رئیس اداره تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خمین گفت: برداشت محصول زعفران از سطح ۱۰۸ هکتار مزارع این شهرستان آغاز شد و میانگین تولید این محصول از هر هکتار زمین زیرکشت در سال زراعی جاری، ۶ کیلوگرم بوده است.
«علی اصغر کاظمی» افزود: کشت این محصول در هر هکتار سه فرصت شغلی ایجاد کرده است و در مجموع ۲۰۰ بهره‌بردار و کارآفرین خمین به کاشت زعفران اشتغال دارند و ۴۷۰ کیلوگرم گل زعفران مرغوب به ارزش ۶۶ میلیارد ریال پارسال از مزارع خمین برداشت و روانه بازار شد.

صادرات زعفران و چالش‌های پیش رو
عضو هیات مدیره تعاونی زعفران خمین تحریم‌ها و به دنبال آن گسترش ویروس کرونا و کاهش مراودات تجاری را به‌عنوان بخشی از عوامل موثر در صادرات زعفران، باعث افت محسوس صادرات و کاهش قیمت این محصول بیان کرد.
«محمدحسین قاسمی» افزود: دولت ۳۰ درصد از بهای زعفران خریداری شده را به‌صورت نقدی پرداخت می کند در حالی که این میزان پاسخگوی هزینه‌های کشاورز نیست و علاوه بر افزایش قیمت دلار، تحریم های ظالمانه علیه ایران نیز اجازه صادرات زعفران به کشورهای هدف را نمی‌دهد.
وی، شیوع بیماری کرونا را از دیگر چالش‌های صادرات زعفران دانست و گفت: مردم به خرید کالا از کشورهایی که این بیماری در آن‌ها شیوع بیشتری دارد و عضو سازمان‌های عذایی نیستند، تمایلی نشان نمی دهند و این درحالی‌ است که زعفران ایران محصول بی رقیب در جهان است اما در بن بست تجاری‌سازی صادرات مانده است.
عضو هیات مدیره تعاونی زعفران خمین تاکید کرد: این تعاونی ۶۰۰ عضو و سهامدار دارد و هدف از تشکیل آن حمایت مالی و اقتصادی و زراعی است تشکیل تعاونی زعفران در خمین سبب احیای اراضی، جلب سرمایه، توسعه تجارت و بازار و احیای اراضی شد.
قاسمی گفت: زعفران خمین به‌دلیل ویژگی‌های جغرافیایی، زاویه میزان تابش نور خورشید، شب‌های سرد و روزهای گرم در تابستان مرغوب و استثنایی است و بوئیدن آن مشام هرکسی را مست می‌کند و حیف است که این کیفیت در بسته‌بندی فله‌ای و خانگی با قیمت ناچیز توسط دلالان به یغما برده شود.
وی تصریح کرد: استفاده از ظرفیت‌های روز صنعت در تولید و عرضه زعفران سودآوری را به ارمغان می‌آورد و اکنون که زعفران‌کاری به الگوی کشت در این شهرستان تبدیل شده باید هرچه سریعتر آزمایشگاه و صنعت بسته‌بندی را در قالب تعاونی راه‌اندازی کرد.
وی گفت: زعفران ایران در جهان رقیب ندارد و بسته‌بندی زیبا است که این محصول با کیفیت را در جایگاه مطلوب صادراتی قرار می‌دهد و امکان شناساندن آن را در قالب برند خمین برای بازارهای جهان مهیا می‌کند.
خمین واقع در نوار جنوبی استان مرکزی است که ۱۰۵ هزار نفر جمعیت دارد.
محوریت اقتصاد شهرستان خمین بیشتر کشاورزی است و ۵۲ درصد از جمعیت ۱۰۵ هزار نفری این خطه واقع در جنوب استان مرکزی معیشت وابسته به کشاورزی دارند و این خطه در تولید محصول زعفران رتبه اول، گل محمدی، لوبیا و عسل رتبه دوم را در استان مرکزی دارد.