مزیت‌های کشاورزی در سرزمین نخل و آهن و آفتاب
شهرستان بافق در استان یزد بیشتر به معادن و صنایع مرتبط با سنگ آهن شناخته می‌شود اما بخش کشاورزی این شهرستان نیز با محصولاتی مانند خرما ، پسته ، زعفران و انواع میوه‌ها سهم قابل توجهی در اشتغال و درآمد اقتصادی دارد.
بافق به عنوان گرمترین شهرستان استان کویری یزد داری معادن غنی سنگ آهن و نخلستان های فراوان است و به همین دلیل به سرزمین نخل و آهن و آفتاب شهرت دارد، این در حالی است که بافق شهرستانی چهار فصل است و هنگامی که مرکز آن دمای ۴۵ درجه را در فصل خرماپزان تجربه می‌کند، روستاهایی از دهستان سبزدشت بافق خنک‌ترین آب و هوای استان یزد را دارد.
انواع محصولات باغی گرمسیری مانند خرما، پسته، مرکبات و زیتون که باشرایط آب و خاک شور و هوای گرم سازگاراست در شهر بافق و روستاهای همجوار آن و میوه‌های سردسیری همچون گردو، بادام، زردآلو، آلوچه، انار، به ، هلو و سیب در مناطق کوهستانی و خوش آب و هوای این شهرستان پرورش داده می‌شود.
جهادکشاورزی، زعفران را از محصولات باغی می‌داند و معتقد است به لحاظ اینکه این محصول مانند جو و گندم یک‌ساله و چون روناس سه ساله نیست در زمره محصولات باغی قرار دارد زیرا پیاز آن هفت تا ۱۰ سال در زمین تکثیر می‌شود و هر سال محصول می‌دهد.
زعفران که به طلای سرخ مشهور و از رقام صادراتی است از محصولات کم آبخواه است که در ۲ دهه اخیر که خشکسالی بیداد می‌کند، کشاورزان را بر آن داشته که این محصول را جایگزین گیاهان پرآبخواه کنند.
۸۰ درصد تولیدات کشاورزی شهرستان محصولات باغی است
با احتساب زعفران به عنوان محصولات باغی ، اکثریت اشتغال کشاورزان بافق در این حوزه است و ۸۰ درصد درآمد آنها از این محصولات و صنایع تبدیلی آن به دست می‌آید که مهمترین آنها خرما، پسته و زعفران است که هر یک در بازارهای جهانی جایگاه ویژه و ممتاز دارد، محصولات دیگر مانند گردو، بادام ، زردآلو، انار و آلوچه نیز به صورت تازه خوری یا با تبدیل به رب انار،برگه زردآلو قیسی و تهیه لواشک زردآلو معمولی، آلوچه، آلو و هلو به عنوان آجیل و خشکبار به بازار مصرف عرضه می‌شود.
میان وعده‌های سالم و محبوبی زردآلو و هلو خشک شده از طرفداران زیادی برخورداراست و به قول پزشکان و اطبای سنتی فواید بی شمار این میوه‌ها به حفظ سلامت قلب، جلوگیری از سرطان، رشد دندان‌ها و استخوان‌ها کمک می‌کند، خشک کردن برگه میوه‌های زردآلو و هلو یکی از روش های نگهداری این میوه‌هاست که منجر به افزایش زمان ماندگاری آنها می‌شود.
سالانه چهارتن محصول باغی شامل بادام، برگه زردآلو، لواشک آلو و هلو که مازاد مصرف شهرستان بافق است به استان‌های مرکزی کشور صادر و به طور میانگین افزون بر ۱۸۰ میلیون تومان از محصولات سردرختی و فراوردهای آنها عاید کشاورزان می‌شود.
وجود مناطق گرم در ایران این شرایط را ایجاد کرده است که تولید و کشت محصولات کشاورزی گرمسیری فراهم شود، محصولاتی که قابلیت عرضه در سطح جهانی را دارد و باعث افزایش درآمد ارزی برای کشور می‌شود از جمله ابن محصولات «خرما» است به طوریکه ایران در حوزه تولید خرما مقام دوم دنیا را از آن خود کرده و بافق نیز رتبه اول تولید این محصول را در استان یزد دارد.
نخل و پیوند آن با تاریخ بافق
توجه به پرورش نخل و تولید خرما در بافق قدمتی به درازای پیدایش این شهر باستانی دارد.
یکی از جوانان بافقی که نخکاری را به کارگری در معدن ترجیح داده به گزارشگر ایرنا گفت: نخل و نخلکاری پیشه آبا و اجدادی من است و ازکار کشاورزی و تولید محصول خرما لذت می‌برم.
حسین تفکری افزود: حدود ۵۰۰ هزارمتر مربع سطح زیرکشت نخیلات را به کمک برادر کوچکم اداره می‌کنم و امسال ۱.۵ تن خرمای مرغوب به ارزش ۴۵ میلیون تومان برداشت کرده ام ضمن اینکه از شاخ وبرگ والیاف نخل در مشاغل خانگی و صنایع دستی نیز استفاده می‌کنیم.
یکی دیگر از باغ داران بافقی هم که ۷۵ سال سن دارد گفت: از کودکی درکنار خانواده به کار پرورش و تولید خرما مشغول بودم و هم اینک از شرکت سنگ آهن بازنشسته شده و به کارکشاورزی در نخلستان‌ها مشغول شده ام و از درآمد نسبتا خوبی نیز برخوردارام.
محمدرضا کارگران افزود: در قدیم مردم شهرستان از درخت خرما ارتزاق می‌کردند و نخل ریشه در فرهنگ و باورهای مردمان این دیار دارد و هر سال به سطح زیرکشت این محصول افزوده می‌شود و نخل اصلاح شده رفته رفته جایگزین خرمای بومی می‌گردد تا درآمد و اشتغالزایی بیشتری داشته باشد.
اصلاح نژاد نخیلات و جایگزینی پاجوش مرغوب به جای خرمای بومی
اشتغال جوانان در معادن منطقه از یک‌سو و نامرغوب بودن خرمای بومی از سوی دیگر باعث شد تا نخلستان‌های بافق در سال‌های متمادی کمتر مورد توجه‌ای قرار گیرد و عمده محصولات خرما به خاطر کیفیت پایین یا بر شاخه نخل خشک شده و یا خوراک دام می شد.
با اجرای طرح جایگزینی نخیلات در ابتدای دهه هفتاد خورشیدی از سوی جهادکشاورزی و انتقال پاجوش خرمای کبکاب، زاهدی، پیارم و مضافتی از برازجان استان بوشهر، تحولی شگرف در تولید خرما در شهر بافق و روستاهای اطراف به وجودآمد و بازنشستگان معدن و بسیاری از جوانان منطقه نیز به پرورش و تولید این محصول با ارزش و صادراتی روی آوردند.
توجه به نخلستان‌ها و آبیاری ، کودهی و سم پاشی به موقع باعث شد تا خرمای بومی هم از کیفیت نسبتا خوبی برخوردار شود.
تولید هشت هزار تن خرما در بافق
مدیر جهاد کشاورزی بافق به گزارشگر ایرنا گفت: سال ۹۹ از ۲ هزار و ۲۵۰ هکتار نخلستان بارور این شهرستان هشت هزار تن خرما برداشت شد.
علی اکبر رحمتیان با بیان اینکه این مقدار از مجموع سطح زیرکشت ۶۰۰ هکتار ارقام اصلاح شده و یکهزار و ۶۵۰ هکتار درخت بومی برداشت شده، بیان کرد: تولید خرما امسال در مقایسه با سال گذشته، ۱۰ درصد افزایش یافته است.
وی مجموع سطح زیرکشت خرما شهرستان را سه هزار و ۲۰۰ هکتار اعلام کرد و افزود: خرمای تولیدی از ارقام بومی، کبکاب، زاهدی، پیارم و مضافتی است که پا جوش ارقام اصلاح شده از استان بوشهر به این شهرستان منتقل و کشت شده است.
واحدهای فراوری و توسعه زنجیره ارزش افزوده خرما در سال جهش تولید
مدیر جهادکشاورزی بافق گفت: در چارچوب تحقق شعار امسال با عنوان «جهش تولید»، ۶ واحد جداسازی محصول مرغوب از نامرغوب(سورت)، بسته بندی ، ذخیره سازی و تولید فراورده‌های صنعت خرما با ظرفیت سالانه ۲ هزار و ۵۰۰ تن در این شهرستان فعال شده است.
رحمتیان هزینه راه اندازی واحدهای فراوری خرما بافق را چهار میلیارد تومان و توسط بخش خصوصی ذکر کرد و افزود: با ایجاد واحدهای صنایع تبدیلی در صنعت خرما ضمن ایجاد اشتغال برای ۴۸ نفر، بخشی از محصول خرما جذب و از آن فراورده‌های متنوعی از قبیل شیره ، سرکه ، دوشاب، کرم صبحانه و رب تولید و به بازار مصرف عرضه می‌شود.
به گفته این مسوول هم اکنون بیش از دو هزار و ۵۰۰ بهره‌بردار در حوزه پرورش و تولید خرما در بافق فعالیت دارند.
استفاده از اجزای درخت خرما در صنایع دستی حصیری
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری بافق نیز گفت: ۳۰۰ هنرمند صنایع دستی در این شهرستان شناسایی شدند که ۸۵ درصد آنها در تولید صنایع حصیری که از خرما تهیه می شود، فعالیت دارند.
لیلا رنجبر درآمد حصیربافان را در قالب محصولات باغی دانست و اظهار کرد: از شاخ و برگ و الیاف نخل برای تولید محصولات حصیری و صنایع دستی مانند بادبزن، کلاه، پادری، زیرانداز ، سبد و زنبیل استفاده می‌شود.
تولید ۳ هزار و ۸۰۰ تن پسته در بافق
پسته به عنوان طلای سبز جایگاه ویژه ای در اقتصاد کشور دارد و سازگاری این محصول با شرایط نامساعد محیطی ازجمله شوری آب و خاک و مقاومت به خشکی و کم آبی باعث شده تا کشت آن در مناطقی که دارای شرایط نامناسب برای کشت سایر محصولات (زراعی و باغی) است، رونق پیدا کند که شهرستان بافق شرایط مناسب برای ایجاد باغات پسته دارد.
مسوول زراعت و باغبانی جهاد کشاورزی بافق سطح زیرکشت نهال پسته در این شهرستان را سه هزار و ۱۵ هکتار اعلام کرد و گفت: امسال سه هزار و ۸۰۰ تن محصول پسته از ۲ هزار و ۵۸۰ هکتار باغ‌های بارور این شهرستان برداشت شد که نسبت به سال گذشته ۲۵ درصد افزایش دارد.
حسن درندی، ارقام پسته منطقه را عمدتا محلی، احمدآقایی، کله قوچی و اوحدی بیان کرد و افزود: پسته این شهرستان علاوه بر مصرف داخلی به سایر استان‌ها نیز صادر می‌شود که در مجموع از محصولات مهم صادراتی استان یزد هم به شمار می‌آید.
وی با بیان اینکه توسعه پسته کاری و روند رو به افزایش آن در چندسال اخیر ضرورت راه اندازی پایانه و واحدهای فراوری را افزایش داده، تصریح کرد: هم اکنون ۲۰ واحد پایانه پسته با سرمایه گذاری ۴۰ میلیارد تومان توسط بخش خصوصی با اشتغالزایی ۱۵۰ نفر در بافق فعالیت می‌کنند که محصول پسته تولیدی این شهرستان را در مدت زمان کوتاه فراوری و درجه بندی کند.
درندی با اشاره به اینکه قبلا کارپوست گیری پسته به صورت دستی و سنتی انجام می‌شد اضافه کرد: این کار، فرصت مناسبی برای باغداران شهرستان است تا پسته فرآوری شده را به صورت خشک با ماندگاری بیشتر در زمان مناسب به بازار عرضه کنند.
برداشت سالانه ۲۰۰ کیلوگرم زعفران در بافق
کشت زعفران در مناطقی ازشهرستان بافق قدمتی ۳۰ ساله دارد که با توجه به کم آبخواه بودن آن، با توسعه کشت این گیاه ارزشمند ضمن حفظ بیشتر منابع آب در بخش کشاورزی، به توسعه اشتغال شهرستان کمک شده و ارزآوری محصولات باغی را نیز افزایش می‌دهد، توسعه سطح زیرکشت و زود بازده بودن این محصول باعث شده خانوارهای زیادی که به شهرها مهاجرت کرده بودند به روستاهای سردسیر منطقه بازگشته و به کاشت، داشت و برداشت زعفران مشغول شوند.
رییس اداره ترویج و آموزش جهادکشاورزی بافق در گف و گو با گزارشگر ایرنا سطح زیرکشت این محصول را در این شهرستان ۹۲ هکتار اعلام کرد و گفت: از این سطح ۷۰ هکتار بارور و بقیه بین یک تا دوساله دیگر بارور می‌شود.
علی فلاح از برداشت ۲۰۰ کیلوگرم زعفران خشک در سال گذشته در این شهرستان خبر داد و با بیان اینکه کار برداشت طلای سرخ در برخی مناطق شهرستان آغاز شده، افزود: پیش بینی می شود امسال ۲۸۰ کیلوگرم زعفران در این شهرستان تولید شود که این رقم در مقایسه با پارسال ۱۵ درصد افزایش خواهد داشت.
این مسوول ، آموزش بهره برداران، توزیع پیاز مرغوب و اصلاح شده، مراجعه مداوم کارشناسان به مزارع و آبیاری و کودهی به موقع را از خدمات جهاد کشاورزی بافق و علل افزایش تولید محصول زعفران در شهرستان بافق اعلام کرد.
وی توصیه کرد: بهره برداران برای تولید بیشتر محصول در مراحل داشت نسبت به وجین و مبارزه با علف های هرز مزارع زعفران و کود دهی مناسب اقدام کنند.
رییس اداره ترویج و آموزش جهادکشاورزی بافق، تشویق و ترغیب کشاورزان را به کشت این محصول کم آب خواه موثر خواند و بیان کرد: هم اینک افزون بر ۷۰۰ بهره بردار در حوزه کاشت و برداشت زعفران فعالیت دارند و این محصول از شهرستان بافق به بازارهای داخلی و بعضا به کشورهای همسایه صادر می‌شود.
مرکز شهرستان ۵۰ هزار نفری بافق در فاصله ۱۱۰ کیلومتری جنوب شرق شهر یزد قرار دارد و وسعت زمین‌های زیرکشت محصولات زراعی و باغی این شهرستان ۶ هزار و ۲۹۰ هکتار است که با ۱۱۷ حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق و ۱۲۰ رشته قنات آبیاری می‌شود.
