یادداشت اقتصادی|سطح توقعات از کشاورزی برای اشتغالزایی را بالا نبریم

خبرگزاری تسنیم، بر اساس برآوردهای بانک مرکزی، میزان ارزش افزوده بخش کشاورزی در سال ۱۳۹۸ و به قیمت­های ثابت بالغ بر ۴۹ هزار میلیارد تومان گزارش شده که رشد ۸.۸ درصدی نسبت به سال ۹۷ را نشان می­دهد. رشد خیره کننده این بخش در سال اخیر، به رشد کل اقتصاد نیز مساعدت کرده و میزان آن را به ۱.۱ درصد رسانده است، در حالیکه بقیه بخش­های اقتصادی رشد منفی و یا اندک را تجربه کرده­اند. از این رو، بخش کشاورزی، علی­رغم تمامی مشکلات ساختاری خود، رکن اساسی در مقابله با تحریم­ها بوده و اقتصاد کشور را از فروپاشی نجات داده است. تداوم توانایی بخش کشاورزی برای ایجاد امنیت غذایی و انسانی پایدار، منوط به ترزیق سرمایه به این بخش است، چرا که تقویت آن می­تواند مناسب­ترین سیاست ضدتحریمی کشور برای سال­های آتی باشد.

با این وجود، نباید تمام بار تامین اشتغال و یا رشد اقتصادی بر روی دوش بخش کشاورزی قرار گیرد. سهم بخش کشاورزی از کل اقتصاد در نمودار زیر نشان داده شده است. همانطور که مشخص است، میزان سهم این بخش از حدود ۲۹ درصد در سال ۱۳۳۸ به ۵.۵ درصد در سال ۱۳۹۰ رسیده، اما مجددا در سال­های اخیر و به دلیل عدم توانایی سایر بخش­های اقتصاد مانند خدمات و صنعت، به ۱۲.۵ درصد در سال ۱۳۹۸ رسیده است.

فرآیند توسعه اقتصادی ایجاب می‌کند که سهم بخش کشاورزی از اقتصاد کاهش یابد. چرا که معمولا بخش کشاورزی در مراحل آغازین رشد اقتصادی کشورها، دارای سهم بالایی است. با ادامه فرآیند رشد، به علت توسعه فناوری و عوامل دیگر، بخش­های صنعت و خدمات نیز رشد کرده و در نهایت بخشی از سهم کشاورزی را به خود اختصاص می­دهند. تقریبا اکثر کشورهایی که در مسیر صحیح توسعه گام کذاشته­اند، این تغییرات سهم اتفاق افتاده و امری اجتناب ناپذیر بوده است. در نمودار زیر درصد سهم این بخش از کل اقتصاد برای کشورهای منتخب نشان داده شده است.

بر اساس شواهدی که در نمودار فوق پیداست، سهم بخش کشاورزی در همه کشورها در طی زمان کاهش یافته است. برای مثال بخش کشاورزی که ۵۵ درصد سهم اقتصاد ترکیه را در سال ۱۳۳۹ تشکیل می­داد، اکنون به کمتر از ۶ درصد رسیده است. از این رو بخش کشاورزی در جریان رشد و توسعه خود، نیروی کار و سرمایه مازاد خود را در اختیار سایر بخش‌های اقتصادی قرار داده است. همین روند برای کشورهای دیگری مانند هند و آمریکا نیز اتفاق افتاده است.

بنابراین، رشد اقتصادی بخش کشاورزی، ضمن این نشان­دهنده پتانسیل بالای این بخش در سالیان اخیر بوده است، اما افزایش سهم آن در اقتصاد، نشان دهنده عملکرد ضعیف و نگران­کننده سایر بخش­های اقتصادی است. غفلت از این نکته می­تواند سطح توقعات را از بخش کشاورزی بالا برده و ماموریت اصلی بخش کشاورزی که همان تامین امنیت غذایی پایدار است را با چالش جدی مواجه نماید.

حامد نجفی علمدارلو، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت­ مدرس