پایتخت انحصاری عناب در سوگ فرآوری/ سود یاقوت کویر در جیب دلالان
خراسان جنوبی با ۹۸ درصد تولید عناب ایران به عنوان پایتخت انحصاری این محصول مطرح است اما به دلیل خام فروشی و نبود صنایع تبدیلی سود دسترنج کشاورزان به جیب دلالان می‌رود.
خراسان جنوبی با عنوان استانی کویری، قابلیت‌های مختلفی در حوزه‌های مختلف در دل پنهان دارد. ظرفیت‌هایی مانند کشاورزی که در دنیا سرآمد بوده و محصولاتی مانند زرشک و زعفران آوازه‌اش را به آن سوی مرزها کشانده است.
عناب، محصولی ارزشمند بوده که خراسان جنوبی عنوان قطب تولید آن در کشور را دارد به گونه‌ای که ۹۸ درصد عناب کشور در این استان تولید می‌شود. سالانه هفت هزار و ۵۰۰ تن عناب در استان تولید می‌شود که بر اساس این آمار خراسان جنوبی بعد از چین رتبه دوم تولید این محصول در دنیا دارد.
برداشت این محصول از شهریور ماه آغاز می‌شود. حالا چند ماهی می‌شود که برداشت محصول به پایان رسیده و فصل فروش کشاورزان آغاز شده و در این بین دلالان، سود عناب کاران را به جیب می‌زنند. هر چند آمار دقیقی از میزان صادرات عناب خراسان جنوبی در دست نیست اما کشاورزان می‌گویند دلالان بخشی از عناب را برای صادرات خریداری می‌کنند.
عناب صادراتی ایران بیشتر به هند و پاکستان می‌رود به فرآورده‌های دارویی تبدیل می‌شود. بر اساس گزارش‌ها، به جز هندی‌ها، چینی‌ها هم فراورده‌های آن را در دنیا در دست گرفته‌اند به گونه‌ای که در چین بیش از ۲۰۰ نوع فرآورده از عناب تولید می‌شود.
در روزهایی که برخی از کشورهای دنیا با فرآوری، عناب را به محصولی سودآور تبدیل کرده‌اند، در کشور ما با این محصول ارزشمند به عنوان خشکبار استفاده می‌شود. هرچند بر اساس آمارها در خراسان جنوبی به عنوان پایتخت انحصاری تولید عناب، هفت واحد فرآوری عناب وجود دارد اما محصولات تولیدی این فرآوری چون دم‌نوش و کنسانتره عناب و مهم‌ترینش حبه عناب است.
انتظار عناب کاران برای خریدار
یکی از عناب کاران خراسان جنوبی در گفت و گو با مهر با بیان اینکه در شهریور ماه عناب را جمع آوری و با آفتاب خشک می‌کنیم تا دلال از ما خریداری کند، افزود: کشت درخت عناب در هر هکتار تا زمان برداشت محصول، پنج سال زمان میبرد و سرمایه گذاری زیادی را می‌طلبد.
رضا احمدی با بیان اینکه به دلیل نبود بازار فروش مناسب، دلال سرمایه گذاری چند ساله‌مان را به ارزانی می خرد، اظهار کرد: بخش زیادی از عناب خریداری شده توسط دلال به پاکستان صادر می‌شود.
وی با بیان اینکه متأسفانه عناب کاران سرمایه گذاری می‌کنند اما واسطه‌ها سود می‌برند، گفت: دلال عناب را کیسه‌ای می خرد و کیسه‌ای هم صادر می‌کند.
این کشاورز فردوسی ادامه داد: شهریور ماه محصول را برداشت کرده‌ام و باید تا عید منتظر دلال بمانم تا محصولم را خریداری کند.
خرید تضمینی عناب انجام شود
یکی دیگر از کشاورزان در گفت و گو با مهر با بیان اینکه باید مرکزی برای خرید تضمینی عناب هم شکل گیرد، افزود: عناب کار باید بداند محصولش را بعد از برداشت به کجا تحویل دهد.
موسی ابراهیمی با گلایه از خام فروشی عناب، اظهار کرد: متأسفانه عناب نه تنها فرآوری نمی‌شود بلکه میوه‌ای فراموش شده بوده و در بسیاری از مناطق شناخته شده نیست.
وی بیان کرد: کشاورز باید هزینه‌های کارگر، دفع آفات و آبیاری را پرداخت کند و دلال کیلویی ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان از او خریداری کند.
ابراهیمی با بیان اینکه عناب خریداری شده توسط دلال یا از مرز خارج می‌شود و یا با واسطه در بازار جا به جا می‌شود، افزود: چرا محصولاتی که در چین از عناب فرآوری می‌شود، در ایران و استان انجام نمی‌شود؟
وی با بیان اینکه متأسفانه محصول عناب را بعد از جمع آوری در انبار دپو می‌کنم تا دلال خریداری کند، گفت: اگر مراکزی خرید تضمینی عناب را انجام دهند، سود کشاورزان به جیب دلال نمی‌رود.
صادرات فله‌ای عناب از استان
محسن پویان، رئیس مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی خراسان جنوبی هم در گفت و گو با مهر بیان کرد: کشور چین بیش از ۲۰۰ نوع فرآورده از عناب به بازار دنیا عرضه می‌کند.
وی با بیان اینکه در چین عناب را با فرآوری‌های اولیه در بازار عرضه می‌کنند، افزود: در مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی استان دانش فنی نوشیدنی ژله‌ای ضد سرفه از عناب به دست آمده است.
پویان با بیان اینکه همچنین دانش فنی کلوچه و کوکی عناب انجام شده است، افزود: نیاز است با جذب سرمایه گذاران و تسهیل شرایط سرمایه گذاری، این محصولات به تولید انبوه برسد.
الیاس جویبان، معاون سازمان صمت خراسان جنوبی هم در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا عناب به صورت فله‌ای صادر می‌شود، گفت: بله صد درصد اینگونه بوده و کشورهای همسایه با استفاده از این فرصت، کالاهای استراتژیک استان را به کشورهای خود برده و در قالب بسته بنده بندی با نام خودشان استفاده می‌کنند.
مهدی ابراهیمی، سرپرست سابق جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی هم در گفت و گو با مهر بیان کرد: در جهاد دانشگاهی عمده تحقیقات روی عناب و فرآورده این محصول انجام شده که هم ویژگی دارویی و هم ویژگی غذایی داشته است.
وی با بیان اینکه برای دو محصول زرشک و عناب بالغ بر ۱۵ ثبت اختراع داشته‌ایم، افزود: نیاز است از طریق جذب سرمایه گذار این محصولات به تولید انبوه برسد.
کاهش ۱۵ درصدی تولید عناب
محمد رضا اکبری، معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان جنوبی هم در گفت و گو با مهر با بیان اینکه چهار هزار و ۷۱۵ هکتار از اراضی استان زیر کشت عناب است، گفت: در سال جاری بیش از هفت هزار ۵۰۰ تن محصول خشک و ۳۰ هزار تن محصول تر برداشت شده ست.
وی از کاهش ۱۵ درصدی تولید عناب در سال جاری خبر داد و افزود: کاهش نزولات آسمانی و هوای گرم در زمان گل دهی عملکرد را نسبت به سال گذشته کاهش داده است.
حسینی، مدیر منابع تبدیلی غذایی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی از فعالیت هفت واحد فرآوری عناب در استان خبر داد و افزود: هزار و ۶۴۰ تن از عناب استان فرآوری و پودر تبدیل می‌شود.
وی با بیان اینکه همچنین در این واحدهای فرآوری ۵۰ تن شیره عناب تولید می‌شود، افزود: یک واحد فرآوری در قاین با ظرفیت ۱۰۰ تن دم‌نوش عناب تولید می‌کند.
فرآوری تنها ۲۹ درصد عناب استان
مدیر منابع تبدیلی غذایی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی بیان کرد: در مجموع ۲۹ درصد کل عناب استان در این واحدها جذب و فرآوری می‌شود که درصد پایینی است.
حسینی خواستار ورود سرمایه گذاران به این حوزه شد و افزود: از سرمایه گذاران می‌توانیم از تسهیلات تبصره ۱۸ با بهره ۱۲ درصد حمایت کنیم.
اگرچه در کشور نتوانسته‌ایم از عناب به بهترین شکل خلق ثروت کنیم اما محققان مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی تحقیقات بسیاری انجام داده و به یافته‌های زیادی رسیده‌اند که نیازمند حمایت است.
کشاورزان، محققان و سرمایه گذاران حلقه‌های زنجیره‌ای هستند که اتصالش هم ارزش افزوده بیشتری دارد و هم می‌تواند دروازه‌های صادراتی را به روز فرآورده‌های این محصول ارزشمند باز کند.
