خشکسالی و تنش اجتماعی کشاورزان در خراسان شمالی

نزاع بر سر آب و یا بر سر مرتع، تجربه‌ای است که کشاورزان خراسان شمالی در سال های خشکسالی آن را لمس کرده اند.

اوایل امسال بود که دامداران میامی استان سمنان بر سر مراتع با نیروی انتظامی شهرستان گرمه در خراسان شمالی درگیر شدند اما نگرانی ها از تعلیف غیرمجاز در مراتع همچنان بسیار زیاد است.

امسال در گوشه و کنار استان، از همان روزهای اوایل کشت و کار زمزمه هایی از تنش ها شنیده می شد که این وضعیت در تابستان افزایش یافته است؛ تنش هایی که نه نشان از بداخلاقی مردم این دیار بلکه نشان از دغدغه و نگرانی از معیشت تولیدکنندگان است.

افزایش ۳.۹ درصدی درگیری در خراسان شمالی

بر اساس اعلام پزشکی قانونی خراسان شمالی، در ۲ ماهه امسال، مراجعه به پزشکی قانونی با موضوع نزاع و درگیری و تشکیل پرونده در این باره نسبت به مدت مشابه پارسال ۳.۹ درصد افزایش یافته است به طوری که در ۲ ماهه امسال هزار و ۵۴۸ نفر با موضوع نزاع و درگیری به پزشکی قانون مراجعه کردند.

شهرستان های شیروان، اسفراین، فاروج، بجنورد و مانه و سملقان به ترتیب بیشترین آمار نزاع به لحاظ جمعیت را دارند.

آمار نزاع و درگیری دراستان بالا است در سال ۹۹ رتبه استان در این زمینه در میان استان ها پنج بود. بخشی از این نزاع ها مربوط به مشکلات ناشی از کمبود آب و نگرانی کشاورزان از آبیاری مزارع و باغ ها است.

خشکسالی و حضور غیرمجاز دامداران در مراتع

خشکسالی و کاهش بارندگی سبب شده است تا حضور غیرمجاز دامداران در مراتع و مناطق حفاظت شده استان بیشتر شود، این امر سبب تنش میان محیط بانان و دامداران شده است.

دامدار به دنبال معیشت خود است و محیط بانان به ناچار باید از تعلیف غیرمجاز دام جلوگیری کنند. اما افزایش حضور غیرمجاز دامداران در مراتع، محیط بانان را عاصی کرده است.

فرمانده یگان حفاظت اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی در این باره گفت: دامداران مکلف هستند تا در زمان مشخص شده دام خود را از مراتع خارج کنند اما امسال این موارد رعایت نشد و تعلیف غیرمجاز در مراتع بسیار زیاد بود.

محمدحسین صالحی خاطرنشان کرد: امسال بعضا شاهد هجوم دامداران به مراتع در مناطق تحت مدیریت حفاظت محیط زیست در «قرخورد» شهرستان مانه و سملقان، «سالوک» در شهرستان اسفراین و «میاندشت» در شهرستان جاجرم بوده و هستیم؛ حضور دام در فصل رویش گیاه، سبب خسارت و ضربه به پوشش گیاهی شد و این امر تهدید برای مراتع محسوب می شود.

وی با بیان اینکه محیط بانان در عرصه ها حضور دارند و با چرای غیرمجاز مقابله می کنند، گفت: تعداد کم نیروها و هجوم دام ها سبب شده تا زمان کار از دست محیط بانان خارج شود زیرا گرانی نهاده های دام سبب شده تا دامداران دام خود را در شرایط چرا تغذیه کنند.

برخورد محیط زیست با تعلیف غیرمجاز ۴۵ هزار راس دام

صالحی گفت: بهار امسال با تعلیف غیرمجاز ۴۵ هزار راس دام در مناطق تحت مدیریت این اداره کل برخورد شده است که این روند همچنان ادامه دارد.

فرمانده یگان حفاظت اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی با بیان اینکه بهار در این مدت ۱۸۸ مورد تعلیف غیرمجاز در مناطق تحت مدیریت این اداره کل شناسایی و با آن برخورد شده است اظهار داشت: خشکسالی و کاهش بارندگی ها سبب شده تا امسال حضور غیرمجاز دامداران و تعلیف در مناطق تحت مدیریت این اداره کل افزایش یافته و تعارض میان دام و وحوش هم بیشتر شود.

خشکی مزارع و باغ ها

در خراسان شمالی بیش از ۸۸ هزار بهره بردار بخش کشاورزی در این حوزه فعالیت می کنند، این استان بیشترین شاغل در بخش کشاورزی را دارد.

کشاورزان معتقدند: تابستان دشواری درحال سپری است، امسال کمبود آب در روستاهای خراسان شمالی مایه بداخلاقی و حتی درگیری شده است.

تغییر اقلیم و خشکسالی بتدریج و در مراحل مختلف سبب بروز مشکلات و تنش های اجتماعی می شود.

در مرحله نخست پدیده خشکسالی به عنوان پدیده جوی است و گذر می کند اما اگر خشکسالی تداوم و منابع آب زیر زمینی و سطحی کاهش یابد تبدیل به خشکسالی آبی می شود که بتدریج و در صورت تداوم سبب خشکسالی کشاورزی می شود.

با تداوم وضعیت و با کاهش میزان تولید محصولات کشاورزی در بخش های مختلف زراعی، باغی و دامی، خشکسالی در مرحله بعد سبب کاهش درآمد روستاییان و بهره برداران مختلف می شود که به عنوان خشکسالی اقتصادی شناخته می شود. خشکسالی های اجتماعی هم سبب بروز درگیری ها و تنش های اجتماعی در میان روستاییان می شود.

مشکل اجتماعی چاهداران

خراسان شمالی جزو هشت استان کشور با خشکسالی بالا است و کاهش بارندگی ها از یک سو و افزایش دما از سویی سبب شده است تا استفاده از آب چاه بیشتر شود.

تابستان امسال اما قطعی برق و خاموش شدن چاه های آب سبب  شد تا تنش اجتماعی ناشی از آن گریبانگیر کشاورزان شود.

خاموشی ها سبب بروز مشکل اجتماعی میان کشاورزان در چاه های مشارکتی شده است بطوریکه برق که قطع می شود دوره آبیاری و زمان بندی ها به هم می خورد و نوبت ها با تاخیر می رسد.

هر کشاورز نگران محصول خود است، زمانی که زمین خود تشنه است نمی تواند و حاضر نیست نوبت و سهم آب خود را به دیگری بدهد از این رو مشکلات اجتماعی رخ می دهد و کشاورزان برای استفاده مشارکتی از آب چاه از مدت ها پیش برنامه ریزی کرده اند اما قطعی برق این زمان و برنامه ریزی را بر هم می زند و موجب حتی نزاع و درگیری بین کشاورزان می شود.

مدیرجهاد کشاورزی مانه و سملقان هم با اشاره به مشکل قطعی برق و گلایه چاهدران از آن گفت: قطعی برق چاه کشاورزی سبب گلایه تولیدکنندگان این بخش شده است بطوریکه خاموشی ها بویژه در چاه های مشارکتی سبب بروز مشکلات اجتماعی شده است.

هادی قهرمانیان اظهار داشت: کشاورزان که چاه شریکی دارند به صورت دوره ای زمین را آبیاری می کنند و قطع برق سبب می شود تا برنامه های زمان بندی برای آبیاری زمین به هم بخورد و این موضوع سبب تنش اجتماعی میان کشاورزان می شود.

وی افزود: هر کشاورز نگران خسارت دیدن محصول خود است و قطعی برق که بعضا بسیار طولانی می شود نوبت و زمان آبیاری در یک دوره را طولانی می کند از این رو کشاورزان بر سر آبیاری و استفاده از آب چاه با هم به مشکل برخورد می کنند.

وی اظهار داشت: در تیرماه وضعیت قطعی برق حادتر بود و در مردادماه وضعیت اندکی بهتر شده اما به هر حال قطعی برق تاثیر خود را داشته و سبب افت عملکرد گیاه شده است.

مدیر جهاد کشاورزی مانه و سملقان افزود: ۲۱۶ حلقه چاه کشاورزی در این شهرستان مجهز به شمارشگر هوشمند است.

دلهره کشاورزان در استفاده از چاه های غیرمجاز

یک کشاورز شیروانی در این باره گفت: مشکل اجتماعی بر سر آب ۱۰ سال پیش آغاز شده است، البته یکی دو سال پیش بارندگی خوب بود و مشکلی در آبیاری مزارع نداشتیم اما امسال رودخانه ها به شدت کم آب و یا بی آب شده است.

قربان کاظمی اظهار داشت: سال ها برای باغ ۲ هکتاری که دارم سرمایه گذاری کرده ام اما امسال خشک سالی زهرش را ریخت و تمامی نقشه ها برای برداشت محصول و درآمد، بر هم زد.

وی گفت: مزرعه دارن هم نگران خشکی چشمه ها و قنات هستند، امسال با کاهش بارندگی ها، چشمه ها هم کم آب شده اند.

این کشاورز شیروانی افزود: کشاورزان این منطقه، مشکلات کم آبی را لمس کرده اند، در دو دهه گذشته میزان آبدهی رودخانه ها و حتی سطح آب چاه ها کاهش یافته است.

تنش بر سر آب سطحی