زراعت گیاهان داروئی “شاهدانه”

شاهدانه از گیاهان زراعی قدیمی است که احتمالاً موطن اصلی آن آسیای مرکزی می باشد که از آنجا به چین رفته و در این کشور بیش از ۴۵۰۰ سال سابقه کشت دارد. تولید شاهدانه در درجه اول برای استفاده الیاف آن است که برای تهیه طناب، گونی، نخ قند، بادبان کشتی، پارچه های مخصوص تور ماهیگیری کمر بند نجات، برزنت بکار می رود.

همچنین در صنعت کاغذ سازی کاربرد دارد. دانه آن به مقدار زیاد در صنعت روغن کشی و دارو سازی کاربرد دارد. شاهدانه گیاهی ۲ پایه، علفی، یکساله و به ارتفاع ۱ تا ۳ متر حتی بیشتر و دارای واریته ها و فرم های مختلف است شاهدانه برگهائی متقابل در طول ساقه دارد ولی هر چه به انتهای ساقه نزدیک می شویم برگهای آن وضع منفرد پیدا می کنند. پهنک برگهای شاهدانه منقسم به ۵ تا ۷ لوب عمیق دندانه دار و منتهی به دمبرگ دراز است.

گلهای آن در حالت طبیعی بر دو نوع نر و ماده ، واقع بر روی دو پایه جدا گانه اند. از مشخصات گلهای نر شاهدانه آن است که به صورت مجتمع و به وضع آویخته بر روی پایه ای که از کنگره برگها خارج می شود و همچنین در قسمت انتهایی ساقه ظاهر می گردند هر یک از این گلها نیز دارای ۵ پرچم در درون پوشش گل اند. گلهای ماده عموماً همان وضع گلهای نر را دارند با این تفاوت که بدون دارا بودن دمگل مشخص ، در بغل براکته هایی شبیه به برگ جای می گیرند. میوه این گیاه به صورت فندقه و به رنگ قهوه ای یا تیره و دارای یک دانه بدون آلبومن است.

اهمیّت:

شاهدانه را به صورت های: دَم کرده و استنشاقی مصرف می کنند.

خوردن دانه های این گیاه در صبحگاهان و ناشتا زیان بخش است.

مصرف قهوه بر اثرات نامطلوب خوردن دانه های شاهدانه می افزاید.

خواص درمانی شاهدانه:

آرام بخش، خواب آور، مُ د ر، ضد درد، کاهنده فشار خون، ضد دردهای قاعدگی و زایمان، رفع آرتریت، مُسهل و ملین، ضد انگل معده، ضد قی و استفراغ شدید، مَ رهم تاول ها و زخم های پوستی، ضد کچلی، کاهنده اشتها، مُسکن درد گوش.

عنصر اصلی و فعال گیاه شاهدانه را “THC”  می نامند.

گل های ماده شاهدانه دارای بیشترین میزان “THC” هستند.

میزان “THC” برگ ها، دانه ها و ساقه ها در مراتب بعدی قرار می گیرند.

گیاهشناسی شاهدانه:

خانواده: شاهدانه Cannabinaceae

جنس و گونه: Cannabis sativa

گیاهی علفی و دو پایه به ارتفاع ۳ – ۱ متر است.

برگ های آن بزرگ و دندانه دار با دمبرگ های طویل هستند.

شاهدانه گیاهی یکساله است.

بوته های نر شاهدانه بلندترند و زودتر به مرحله بلوغ می رسند.

شاهدانه برای موارد زیر مصرف می شود:

الف- از دانه هایش روغن تهیّه می شود. دانه های شاهدانه دارای ۳۵ – ۳۰ درصد روغن هستند.

ب – دانه های شاهدانه مصرف آجیلی دارند.

پ – از برگ های خشک شاهدانه ماده تخدیری و خطرناکی بنام “ماری جوانا” تهیّه می نمایند.

ت – از صمغ حاصل از گیاه شاهدانه ماده ای تخدیری و خطرناک بنام حشیش تهیّه می کنند.

ث – از الیاف شاهدانه برای تهیّه پارچه های ضد آب و مقاوم به آتش استفاده می شود.

سرشاخه های گلدار پایه های ماده شاهدانه دارای بیشترین مواد مؤثره ای هستند که از جمله آنها:

اسانس ها مانند: “کانابن” و “هیدرو کانابن”

مواد رزینی و “آلکالوئیدهایی” نظیر: “کانابیلین”

کاشت:

شاهدانه نسبت به سرما حساس است.

شاهدانه نسبت به شوری حساس می باشد.

آن را در مناطق گرمسیر در پائیز و در مناطق سردسیر در بهار می کارند.

گیاهی وجینی است و خاک های حاصلخیز ولی با متوسط بافت را می پسندد.

افزودن ۱۰۰ کیلوگرم کود ازته خالص، ۱۵۰ کیلوگرم کود فسفره و پتاسه خالص در هکتار بر میزان تولید خواهد افزود.

عمق کاشت بذر شاهدانه را ۴ – ۳ سانتیمتر انتخاب می کنند.

مقدار بذر:

۱۰۰  کیلوگرم در هکتار برای تولید الیاف

۶۰  کیلوگرم در هکتار برای تولید بذر

برداشت شاهدانه:

جهت الیاف در مرحله آغاز گلدهی

جهت دانه پس از رسیدن گل آذین ها

عملکرد:

۷ تن ساقه خشک در هکتار

۶۰۰ کیلوگرم دانه در هکتار

منابع و مآخذ:

۱) آخوندزاده، ش – ۱۳۷۹ – دایرة المعارف گیاهان دارویی – جهاد دانشگاهی تهران

۲) آریاپور، ع و همکاران – ۱۳۸۹ – گیاهان دارویی، معطر و صنعتی جنگل و مرتع – مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی کشاورزی

۳) اکبری نیا، احمد – ۱۳۸۲ – بررسی عملکرد و ماده مؤثره زنیان در سیستم های کشاورزی متداول، ارگانیک و تلفیقی – پایان نامه دکتری دانشگاه تربیت مدرس

۴) امیدبیگی، رضا– ۱۳۷۹ – تولید و فرآوری گیاهان دارویی، جلد سوّم – آستان قدس رضوی

۵) امیدبیگی، رضا – ۱۳۷۶ – رهیافت های تولید و فرآوری گیاهان دارویی، جلد دوّم – طراحان نشر

۶) اهوازی، مریم و همکاران – ۱۳۸۹ – بذر گیاهان دارویی، جلد اوّل – جهاد دانشگاهی تهران

۷) برنا نصرآبادی، فاطمه – ۱۳۸۴ – اثر زمان های مختلف بر رشد، عملکرد و مقدار اجزاء تشکیل دهندۀ اسانس بارشبی – پایان نامه کارشناسی ارشد تربیت مدرس

۸) پورفخاران، م و همکاران – ۱۳۹۰ – راهنمای جامع گیاهان دارویی، جلد دوّم – گنجینه سلامت

۹) جعفرنیا، س و همکاران – ۱۳۸۸ – راهنمای جامع و مصوّر خواص و کاربرد گیاهان دارویی – مجتمع آموزش کشاورزی سبز ایران

۱۰) حجازی، اسداله – ۱۳۷۲ – کلید بذرشناسی برای رشته های کشاورزی، جلد دوّم – جهاد دانشگاهی ماجد

۱۱) زرگری، علی – ۱۳۷۶ – گیاهان داروئی، جلد چهارم – دانشگاه تهران

۱۲) صمصام، ش – ۱۳۷۴ – پرورش و تکثیر گیاهان دارویی – نشر مانی

۱۳) طاهریان، کاظم – ۱۳۷۴ – اطلاعات گیاهان دارویی – مرکز تحقیقات منابع طبیعی سمنان

۱۴) عمویی، ع.م – ۱۳۸۸ – زراعت گیاهان دارویی و معطر، جلد اوّل – مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی کشاورزی

۱۵) قهرمان، ا – ۱۳۶۲ – فلور ایران – مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع

بيشتر بخوانيد:

زراعت گیاهان داروئی “زیره سیاه”

زراعت گیاهان داروئی “سداب”

زراعت گیاهان داروئی “سنبل الطیب”